Bir Bunalım Çağında Toplum Felsefeleri

Abstract

P.A.Sorokin (1889-1968) tarafından yazılan ve Mete Tunçay tarafından çevrilen eser, Bilgi Yayınevi tarafından 1972’de Ankara’da yayınlanmıştır. Eser, toplumsal ilerleme ve tarih üzerine en canlı modern felsefeleri bütünlük içinde sunar. Yazar; son yüzyılın ileri gelen sekiz tarih felsefecileri olan A. Toynbee, O. Spengler, N. Danilevski, A. Schweitzer, F.S.C. Northrop, N. Berdyaev, A. Kroeber ve W. Schubart’ı ayrı ayrı inceler, kuramlarını çözümler, kuramları birbirleriyle ve kendi tarih felsefesiyle karşılaştırır, böylece kuram sayısı dokuza çıkar. Oldukça güç bir işe girişen Sorokin’in çalışması üç ayırımdan oluşur:1-Modern toplum felsefelerinin ana çizgileri, 2-Modern toplum felsefelerinin karşılaştırmalı ve eleştirici olarak çözümlenmeleri, 3-Geçerli bir toplum felsefesine doğru. Sorokin, yukarıda adı geçen tarih felsefecilerin kuramlarını eleştirili olarak inceler. Sekiz tarih felsefecisinden üçünü bir grup halinde ele alır. Bunlar; Danilevski, Spengler ve Toynbee’dir. Sorokin’in karşılaştırdığı açılar şunlardır: Uygarlıklar kültür kümeleri midir, birleşmiş sistemler midir? Kültür ya da uygarlıkların doğumu, büyümesi, gelişimi, çözülmesi, ölümü, ömür süresi, yaratıcı etkenler, uygarlığın yaşam ve yaratıcılık devrelerinin tek veya çok oluşu, yaratıcılık merkezlerinin değişmesi problemleri. İkinci grup tarih felsefecileri; Northrop, Kroeber, Schubart, Berdyaev, Schweitzer’dir. Burada; kuramsal ve estetik kategoriler, felsefenin bilime bağımlı olup-olmaması, adı geçen felsefecilerin kuramlarının eleştirisi yapılır. Sorokin, adı geçen felsefecilerin kuramlarının haklılığını kabul eder ve sonra kendi modelini ortaya koyar.