Belâgat İlminde Tıbâk(Tezat) Sanatı: Mâide Sûresi Örneği

Abstract

Kur’ân-i Kerim, bircok ilmin kaynagi oldugu gibi belâgat ilminin de temel kaynagidir. Bu calismada, belâgat ilminin onemli konularindan biri olan “Tibâk (Tezat)” sanati ele alinmistir. Tibâk sanatinin belâgat ilmi icinde ayri bir onemi vardir. Cunku bu sanat, muhalif lafizlarin her iki tarafini da kullanip, mananin daha iyi anlasilmasini ve zihinde kalici olmasini saglar. Olaylara farkli acilardan bakabilmeye yardimci olur. Bu da anlama genislik kazandirir ve muhatap uzerinde heyecan uyandirir. Asil kastedilen manaya vurgu yapar. Her ne kadar belâgat kitaplarinda “manayi guzellestiren sanatlar” arasinda zikredilse de lafza da ayri bir guzellik verir. Ayrica bu sanatin, bircok edebi sanatla da yakin iliskisi vardir. Bu calismada oncelikle belâgat ilmi hakkinda bilgi verilmis ve onun alt disiplinleri “Ilm-i Meâni”, “Ilm-i Beyân” ve “Ilm-i Bedi'” kisaca tanitilmistir. Daha sonra ilm-i bedi'in “muhassinât-i ma‘neviyye” (manayi guzellestiren sanatlar) kisminda yer alan “tibâk”(tezat) sanati, genel hatlariyla tanitilmis, bolumleri izah edilmis, her bir bolumu âyet-i kerime ve siirlerle orneklendirilmistir. Ayrica tibâk sanatinin onemine de vurgu yapilmistir. Yine Mâide suresinde tibâk sanati bulunan âyet-i kerimeler tespit edilmis ve bu sanatin manaya olan etkilerine temas edilmistir.