Çağdaş Tiyatroda Bahtin Etkisi: Kraliçe Viktorya’ya Bir Mektup ve Orman

Abstract

Tarihsel avangartlarla ortaya çıkan tiyatroda yazınsallıktan kopma ve teatralleşmeyi tesis etme görüşüyle 20. yüzyılın tiyatro uygulamacıları yeni arayışlar içine girer. Uygulamacı sorumluluğunu, yorumcu olmaktan öte yaratıcı olmak olarak kuran bu arayışlar, tiyatronun asal ilkelerinden başlayarak bir yeniden inşa etme sürecine dönüşür. Yeniden inşa etmenin odağı tiyatroda sözün yazınsal bağlamından edilerek teatral uzamda tesis edilmesi olurken, durağı ise ilk biçimlere ve bütünselliğe geri dönüş ile kurulur. Bu yönelişin alt metinlerinden biri diğer birçok disiplinde olduğu gibi hem dramatik metin hem de uygulama açısından tiyatro sanatında da Mihail Bahtin’in Rabelais ve Dünyası’dır. Bahtin’in karnavalı, dili, sahne yeri, hiyerarşileri yerle bir eden ilişki biçimi, gülmenin yıkıcı gücü, groteski ve beden tanımlamaları tiyatroda yeni arayışlara teknik, teorik ve pratik bakımdan zengin ve özgün olanaklar sunar. Bu çalışma odağına, Bahtinyen düşüncenin çağdaş tiyatro uygulamalarına etkilerini alır ve Robert Wilson’un Kraliçe Viktorya’ya Bir Mektup’unu sözün yazınsallıktan koparılarak nesneye dönüştüğü; Orman’ını ilksel bütünselliğe dönüşün tesis ve temsil edildiği teatral uzam olarak somutlar.