Olasılık Kuramında Veni, Vidi, Vici

Abstract

Olasilik kuramini onceleyen uc olmazsa olmaz kosul vardir. Bunlar bu calismada Gaius Julius Caesar’dan (IO 100-IO 44) odunc alinan veni, vidi, vici sozcukleriyle dile getirilmektedir. Veni, rastgelelik dusuncesindeki degisimi simgeler. Yeni dusunceye gore rastgelelik artik Tanrisal istemi ogrenmek icin bir im degildir. O, sonuclarin ongorulemezligi ile ilgili bir ozelliktir. Soz konusu dusunce Chevalier de Mere gibi kumarseverlerde de, Blaise Pascal gibi matematikcilerde de ortaktir. Vidi, rastgele sonuclarla ilgili alacakaranliklarin gunisigina yakinliklarini olcme gudusu olarak betimlenebilir. Bu, ilk olarak Tuscany’nin Buyuk Beyi ya da Chevalier de Mere gibi kumarseverlerde gozlemlenen bir ozelliktir. Vici ise bu guduyu doygunluga ulastirabilme yetenegi olarak betimlenebilir. Soz konusu yetenek ilk olarak Galileo Galilei, Blaise Pascal ve Pierre de Fermat gibi matematikcilerde gozlemlenen bir ozelliktir. Bu matematikciler es-olabilirlik kavramindan yararlanarak rastgele sonuclara iliskin alacakaranliklarin gunisigina yakinliklarini nicellestirmeyi basarirlar.