Düyûn-ı Umûmiyye İdaresi Mevzuatı’da Bulunan Belge Yönetimi Konulu Maddelerin Değerlendirilmesi: Rehber-i Muamelat Zeyli (Mart 1891 – Mart 1895)

Abstract

19. yüzyılda Osmanlı Devleti’nin ekonomik durumu kötüye gitmekteydi. Devlet, ilk dış borcunu 1854 yılında aldıktan 20 yıl sonra iflasını ilan etmişti. Bu kötü gidişi durdurmak ve Osmanlı Devleti’nin aldığı borçları ödemek için 1879 yılında Rüsum-ı Sitte İdaresi kuruldu. Osmanlı Devleti’nin önemli vergi gelirleri bu kuruma tahsis edilerek büyük alacaklıların borçlarının ödenmesi amaçlanmıştı. Küçük alacaklılar bu duruma itiraz edince yeni bir kararname ile Düyûn-ı Umumiyye İdaresi kuruldu. Tahsis edilen gelirler daha da genişletilerek Osmanlı Devleti’nin neredeyse tüm vergi gelirlerine el kondu. Düyûn-ı Umumiyye İdaresi’nin ve ondan önceki Rüsumat Emaneti ile Rüsum-ı Sitte İdarelerinin iç yazışmaları ile bağlı olduğu mevzuat toplanarak Rehber-i Muamelat ve bunun devamı olan Rehber-i Muamelat Zeyli isimli iki kitap halinde yayınlanmıştır. Bu çalışma kapsamına Düyun-ı Umumiyye’nin 6 Mart 1891’den [22 Şubat 1306] 12 Mart 1895’e (Mart 1310) kadarki mevzuat ve iç yazışmaları ihtiva eden Rehber-i Muamelat Zeyli’nin dokuzuncu babı (bölümü) alınmıştır. Söz konusu bölüm belge yönetimi konulu maddelerini içermektedir. Maddelerin daha iyi anlaşılabilmesi amacıyla transkripsiyonları ile beraber Günümüz Türkçesine çevrilmiş halleri de bu çalışma dahilindedir. 19. Yüzyılda Osmanlı Devleti sınırları dahilinde faaliyet gösteren bir kurumun belge yönetimiyle alakalı mevzuata müstakil olarak yer vermesi, bu konuya verdiği önemi göstermektedir. Bu çalışmada Düyûn-ı Umumiye’nin mevzuatında bulunan ve iç yazışmalarında geçen belge yönetimi ile maddelerin değerlendirilmesi amaçlanmıştır.