İNSAN HAKLARI, MÜLTECİLER VE DEVLET; ELEŞTİREL BİR YAKLAŞIM

Abstract

İnsanların yüzyıllardır yaşadıkları hak ihlallerinin bir çözümü olarak ortaya çıkan insan hakları kavramı son zamanlarda tartışılan kavramlardan biridir. Günümüzde hak ihlallerinin çok büyük bir kısmı göç, mülteciler ve göçmenler üzerinden ortaya çıkmaktadır. Makalede ilk iki bölümde insan hakları kavramı açıklanıp göç ile alakalı temel sorunlar kısaca ele alınmakta, mülteci ve göçmenlerin yaşadıkları insan hakları ihlallerinin boyutu gösterilmeye çalışılmıştır. Makalenin ana gövdesini ise insan hakları hakkındaki eleştirel bölüm oluşturmaktadır. Eleştiriler salt soyut ve teorik olmasından ziyade göç, mülteciler ve göçmenler gibi somut konular çerçevesinde ele alınmaktadır. Bu eleştiriler devletlerin rolünün öne çıktığı birbiriyle bağlantılı beş başlıkta ele alınmaktadır. İlk olarak modernitenin insan hakları söylemini nasıl ideolojisine alet ettiği, Batı’nın üstünlüğünü kurmada ve devam ettirmede bu söylemi nasıl kullandığı, apolitik görünen insan hakları rejimlerinin yeni sömürgeci düzenin işleyişinde nasıl rol oynadığı ele alınmaktadır. İkinci olarak bu evrenselci söyleme alternatif olarak kültürel göreliliği tavsiye edenlerin temel çıkmazlarına, onların iddialarına getirilen eleştirilere yer verilmiştir. Üçüncü olarak iktidarın bedenler ve hayatlar üzerindeki rolüne odaklanılmış, insan hakları-ulus devlet ilişkisinin sorunları ele alınmıştır. Dördüncü olarak insan hakları konusunda devletin rolü, egemenlik meselesi ve vatandaşlık üzerinden ele alınmıştır. Son olarak da devletlerin hukukun üstünlüğü kavramını alet ederek uygulama ve kararlarına meşruiyet kazandırma siyasetleri tartışılmıştır. Sonuç olarak insan hakları düşüncesi yüce, büyük bir ideale atıf yapsa da arka planda çıkar hesaplarının ve siyasi oyunların aleti olmaktadır. Bu umutsuz idealizmin en büyük mağdurları ise değişen ve nereye gittiği henüz net olmayan, dünya siyasetinin gerilimleri arasında sıkışan, himayesiz ve hak’sız kalan bu insanlardır.