Petrol Fiyatlarının ve Reel Efektif Döviz Kurunun Türkiye’nin Dış Ticaret Dengesine Etkileri: Sınır Testi Yaklaşımı

Abstract

Bu calismada petrol fiyatlarinin dis ticaret dengesine olan etkileri, 1989:M01-2018:M11 donemi icin yapisal kirilmali zaman serisi analiz yontemleri kullanilarak analiz edilmistir. Serilerin duraganligi; Vogelsang ve Perron (1998) yapisal kirilmali ADF Birim Kok Testiyle arastirilmis ve reel efektif doviz kuru serisinin duzeyde, diger serilerin birinci farkta duragan olduklari tespit edilmistir. Seriler arasinda esbutunlesme iliskisinin varligi; Pesaran, Shin ve Smith (2001) Sinir Testi yardimiyla test edilmis ve serilerin esbutunlesik olduklari belirlenmistir. Esbutunlesme denklemindeki yapisal kirilma tarihleri; Bai ve Perron (2003) yontemiyle tespit edilmis ve kukla degiskenlerle uzun donem analizine dâhil edilmistir. Uzun ve kisa donem analizleri ARDL yontemiyle gerceklestirilmistir. Uzun donem analizinde; Turkiye’nin dis ticaret dengesini, dunya ham petrol fiyatlarindaki %1’lik artisin %0.10, reel efektif doviz kurundaki %1’lik artisin %0.73, ekonomik konjonkturdeki %1’lik iyilesmenin %1.21 bozmus oldugu tespit edilmistir. Kisa donem analizinde; petrol fiyatlarindaki artislarin dis ticaret dengesi uzerindeki etkilerinin negatif ancak istatistiksel olarak anlamsiz oldugu, reel efektif doviz kurundaki artislarin ve ekonomik konjonkturdeki iyilesmelerin dis ticaret dengesini olumsuz etkiledigi belirlenmistir. Modelin hata duzeltme mekanizmasi calismaktadir. Seriler arasindaki nedensellik iliskileri Toda-Yamamoto (1995) Testiyle analiz edilmistir; bu baglamda, reel efektif doviz kuru ve ekonomik konjonkturden dis ticaret dengesine dogru bir nedensellik iliskisi tespit edilmisken, petrol fiyatlarindan dis ticaret dengesine dogru herhangi bir nedensellik iliskisinin soz konusu olmadigi saptanmistir.