Çocuk Edebiyatında Engellilik Teması ile Karşılaşan Çocukların Engelliliği Algılamaları Üzerine Bir Araştırma

Abstract

Araştırmanın amacı, engellilik olgusunun işlendiği çocuk kitaplarıyla karşılaşan 5. sınıf öğrencilerinin engellilik olgusunu, okuma alışkanlığına, engelli yakını bulunma durumuna ve toplumsal cinsiyete göre nasıl algıladıklarını tespit etmektir. Çalışmada, nitel araştırma desenlerinden fenomenoloji (olgubilim) tercih edilmiştir. Araştırmada 5. sınıf öğrencilerinden oluşan 16 kişilik bir çalışma grubu belirlenmiştir. Çalışma grubundaki okuma alışkanlığı zayıf olan bazı öğrencilerin akıcı okuma becerisi kazanmamış olmalarından dolayı okuduklarını anlamama sorununun önüne geçmek adına uygulamada kullanılan metinler sesli olarak okunmuş ve çocukların okumalar sırasındaki tepkileri gözlenmiştir. Veri toplama araçları olarak görüşme ve gözlemlerden elde edilen dokümanlar kullanılmıştır. Verileri çeşitlendirmek amacıyla kütüphane kayıtları, öğrencilerin okur otobiyografileri ve Türkçe öğretmeninin yazdığı okur biyografileri kullanılmıştır. Öğrencilerin engellilik olgusunu algılamalarında; okuma alışkanlığı düzeyine, engelli yakını olma durumuna ve toplumsal cinsiyete göre bir fark olup olmadığı incelenmiştir. Elde edilen veriler içerik analizi yapılarak sınıflandırılmıştır. Çalışmada öğrencilerin algıları engellilik bilincinin oluşup oluşmadığına göre kategorilere ayrılmıştır. Buna göre engellilik bilincinin oluştuğunu gösteren kategori, çözüm odaklılık ve kabullenme; oluşmadığını gösteren kategori, farkında olmama, kaçınma, hastalık olarak görme, ön yargılı olma ve tedavi gerektirme şeklinde kavramsallaştırılmıştır. Çocukların engellilik olgusunu algılamalarının okuma alışkanlığı düzeyine göre değiştiği; engelli yakını olma durumuna ve toplumsal cinsiyete göre herhangi bir değişiklik göstermediği tespit edilmiştir.