Świat jako podstawowa kategoria filozofii wychowania Martina Bubera

Abstract

Artykuł poświęcony jest kategorii pojęciowej „świat”, która odgrywa istotną rolę nie tylko w samej filozofii Martina Bubera, lecz stanowi również ważny element koncepcji wychowania. Świadczą o tym stwierdzenia zawarte w mowie „O tym, co wychowawcze” [Über das Erzieherische]: świat „płodzi w jednostce osobę”, „wychowuje człowieka”. Objaśnieniu tych stwierdzeń służy przeprowadzona w artykule prezentacja buberowskiej koncepcji dwojakości świata jako „świata Ono” [Eswelt] i „świata Ty” [Duwelt]. Jako kluczowy problem rozważanej filozofii zidentyfikowana została kwestia sposobu przezwyciężenia kryzysu współczesnego świata wywołanego dominacją deterministycznego, monologicznego, uprzedmiotawiającego „świata Ono” nad światem autentycznych międzyludzkich relacji, czyli nad „światem Ty”. W swoim fundamentalnym dziele „Ja i Ty”, autor przekonuje, że przezwyciężenie tego kryzysu zależy od pewnego rodzaju przeniesienia w codzienne życie ludzi obecności Boga, jakiej każdy może doświadczyć w bezpośredniej relacji z Nim („relacja absolutna”, „relacja czysta”). Intensyfikacja i zagęszczenie momentów relacji w materii ludzkiego życia przyniesie, zdaniem autora, stopniową przemianę wszystkich sfer świata: sfera życia z przyrodą stanie się Kosmosem (rzeczywistością, w której zapanuje sensowny, tzn. boski ład), sfera stosunków międzyludzkich stanie się Erosem (rzeczywistością, w której zapanuje ład miłości), zaś sfera ducha stanie się Logosem (rzeczywistością, w której twórcza myśl będzie zapładniana przez wydarzenia relacyjne). Zgłębienie filozoficznej koncepcji świata prowadzi do wniosku, że Buber, mówiąc o świecie, który „wychowuje człowieka” ma na myśli świat rozumiany jako Kosmos, Eros i Logos. Wychowawca powinien taki właśnie świat skupiać w swojej osobie i przedstawiać wychowankowi w relacji wychowawczej.