Powołanie Komitetu Polskiego w Sztokholmie w latach pierwszej wojny światowej

Abstract

Artykuł przedstawia proces formowania się Komitetu Polskiego w Sztokholmie w czasie I wojny światowej. Autor weryfikuje dotychczasowe ustalenia badaczy tej problematyki. Józefa Ledóchowska USJK stwierdza, iż Komitet Polski Sztokholmie powstał z inicjatywy Aleksandra Lednickiego prezesa Rady Zjazdów Polskiej Organizacji Pomocy Ofiarom Wojny i Komitetu Polskiego w Moskwie. Odmienny pogląd dotyczący powołania sztokholmskiego Komitetu przedstawił Andrzej Nils Uggla. Twierdził on, że organizacja ta powstała z inicjatywy emigracji polskiej w Szwecji wywodzącej się z potomków emigrantów przybyłych do tego kraju po powstaniu styczniowym wspartych przez narodowych demokratów. Wymienieni powyżej badacze nie przedstawili odniesień do materiałów źródłowych na których oparli swoje ustalenia. Autor powyższego artykułu w oparciu o źródła pochodzące ze szwedzkich archiwów i szwedzkiej prasy, a także archiwów polskich i kwerendzie prasy polskiej wydawanej w Rosji, konfrontuje oba przedstawione poglądy. Analizując szczegółowo wymienione źródła ustalił, że proces powołania Komitetu Polskiego w stolicy Szwecji został podjęty w czasie misji do Sztokholmu Józefa Everta, wiceprezesa moskiewskiego Komitetu Polskiego i jednocześnie członka Wydziału Wykonawczego Rady Zjazdów POPOW. Na czele obu tych organizacji stał A. Lednicki. Efektem przeprowadzonych w Sztokholmie rozmów była oferta złożona przez J. Everta, przeznaczenia określonej kwoty pieniężnej z funduszy organizacji pomocowych działających na terenie Rosji, która miała być przeznaczona na działalność przyszłej nowo powołanej organizacji charytatywnej. Organizacją tej nowej struktury mającej nieść pomoc przebywającym w Szwecji Polakom bez względu na fakt czyimi byli poddanymi, mieli zająć się już sami wychodźcy przebywający na terytorium Szwecji. Reasumując powyższe rozważania, należy stwierdzić, iż Komitet Polski powołano z inicjatywy wychodźstwa polskiego w Rosji, a wykonawcami byli przebywający w Szwecji polscy wychodźcy na czele z Alfem de Pomianem. Sam proces formowania się Komitetu Polskiego przechodził kilka etapów. Począwszy od pierwszych dni stycznia 1916 roku, kiedy to pojawiła się pierwsza jeszcze nie do końca ukształtowana forma organizacyjna. Następnie nieudana próba połączenia z Polskim Odziałem przy Komitecie Rosyjskim w Sztokholmie. Ostatecznie zakończona w trzeciej dekadzie marca 1916 roku ogłoszeniem informacji powołaniu Komitetu Pośredniczącego na łamach szwedzkiej i polskiej prasy.