Abp Józef Teofil Teodorowicz jako mąż stanu

Abstract

Ks. Józef Teofil Teodorowicz w dniu 2 III 1902 r. we Lwowie przyjął sakrę biskupią z rąk kard. Jana Puzyny i objął rządy w archidiecezji lwowskiej obrządku ormiańskiego. Była to archidiecezja nietypowa, licząca ok. 5,5 tysiąca wiernych, obsługiwanych przez 18-25 duchownych, odpowiadająca średniej wielkości parafii obrządku łacińskiego. Stosunkowo niewielki zakres obowiązków duszpasterskich pozwalał mu aktywnie angażować się w życie publiczne. Jego poglądy kształtowały się pod wpływem doktryny szeroko rozumianego nurtu narodowego, którą umiejętnie łączył z nauką społeczną Kościoła katolickiego. W młodości należał do Ligi Narodowej, a następnie do blisko związanego z Narodową Demokracją (endecją) wschodniogalicyjskiego Narodowo-Chrześcijańskiego Stronnictwa Ludowego. Po zamachu majowym z 1926 r. publicznie pochwalał poglądy Romana Dmowskiego i jego projekt budowy Obozu Wielkiej Polski. W latach 30. XX wieku, rozczarowany endecją, ewoluował w kierunku Frontu Morges Ignacego Paderewskiego, z którym pozostawał w bardzo dobrych stosunkach. Arcybiskup ormiański imponował swoją aktywnością w działalności narodowej i społecznej. Wypada zgodzić się z następującą opinią wyrażoną w literaturze: „Można powiedzieć, że nie było ważniejszego wydarzenia narodowego bez udziału abpa Teodorowicza. Był wszędzie tam, gdzie trzeba było zabrać głos w decydujących dla polskiego społeczeństwach kwestiach, gdzie rozstrzygać się miały istotne dla ówczesnych czasów problemy – nie tylko z zakresu życia religijnego”1. Abp Teodorowicz był urodzonym politykiem i parlamentarzystą, organizatorem prasy katolickiej, obdarzonym także talentem pisarskim i dziennikarskim. Z jego inicjatywy od 1897 r. zaczął ukazywać się we Lwowie „Ruch Katolicki”, a w 1900 r. „Przedświt”. Pisywał artykuły do tych czasopism, ujawniając duży talent literacki. Od 1902 r. był członkiem wiedeńskiej Izby Panów, wygłaszając na tym forum w 1917 r. dwa słynne przemówienia, w których odważnie domagał się wskrzeszenia polskiej państwowości. Był również posłem do galicyjskiego Sejmu Krajowego i członkiem Rady Szkolnej Krajowej. Wywierał duży wpływ na życie polityczne Galicji tego okresu, m.in. bezpośrednio przyczyniając się do obalenia projektu nowej ordynacji wyborczej w 1913 r. i ustąpienia namiestnika Galicji Michała Bobrzyńskiego2. Swoją działalnością daleko wykraczał poza Galicję, pełniąc przed 1914 r. rolę łącznika między duchowieństwem z Wielkopolski a Stolicą Apostolską, często interweniując