O przejawach świadomości językowej Warmiaków i Mazurów w pierwszej połowie XX wieku

Abstract

This article analyzes statements of the inhabitants of Warmia and Masuria recorded during dialectological research in the 1950s. Observations have been made of opinions and judgments that are manifestations of the linguistic awareness of the population. Numerous statements of this type concerned vocabulary, the ability to distinguish and use dialectal words, national and German. The autochthons also showed good awareness of phonetic issues – here they pointed to mazurzenie (they called them szczypanie ‘tingling’) and the pronunciation of nasal vowels. In connection with the political situation in the first half of the twentieth century, they remained interested in the origin of the native dialect and its relation to other languages (Polish, German) and functioning in society. The statements from Warmia and Masuria also show positive emotions connected with the language, transmitted to children especially by women (mothers, grandmothers, great-grandmothers).   REFERENCES Cygan Stanislaw, 2003, Świadomośc jezykowa mieszkancow kieleckiej wsi Lasocin, w: H. Sedziak, red., Polszczyzna Mazowsza i Podlasia. Cz. VII, Łomzynskie Towarzystwo Naukowe im. Wagow, Łomza, s. 67–79. Cygan Stanislaw, 2011, Przejawy świadomości jezykowej mieszkancow wsi konca XX wieku na przykladzie Lasocina na Kielecczyźnie, Wydawnictwo Uniwersytetu Humanistyczno-Przyrodniczego Jana Kochanowskiego, Kielce. Dubisz Stanislaw, 1977, Nazwy roślin w gwarach ostrodzko-warminsko-mazurskich, Zaklad Narodowy im. Ossolinskich, Wroclaw–Warszawa. Jasinski Janusz, 2003, Nowa monografia niemiecka o Mazurach, „Komunikaty Mazursko-Warminskie”, nr 1, s. 75–91. Markowski Andrzej, 2012, Kultura jezyka polskiego. Teoria. Zagadnienia leksykalne, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa. Nitsch Kazimierz, 1957, Dialekty jezyka polskiego, Zaklad Narodowy im. Ossolinskich, Wroclaw–Krakow–Warszawa. Oronowicz-Kida Ewa, 2009, Tabu jezykowe a przezwiska ludowe, w: A. Dąbrowska, red., Jezyk a kultura. Tabu w jezyku i kulturze, t. 21, Wydawnictwo Uniwersytetu Wroclawskiego, Wroclaw, s. 233–240. Perzowa Henryka, 1987, Zarys dziejow Ostrodzkiego, Warmii i Mazur, w: Z. Stamirowska, red., Slownik gwar Ostrodzkiego, Warmii i Mazur, t. 1 (A–C), Zaklad Narodowy im. Ossolinskich, Wroclaw–Warszawa–Krakow–Gdansk– Łodź, s. 7–23. Pomianowska Wanda, 1950, Uwagi o „gadce” warmijskiej, „Poradnik Jezykowy”, z. 3, s. 14–18. Sobolewska Katarzyna, 2017, Warmia i Mazury na styku kultur. Relacje miedzy jezykiem polskim, niemieckim a gwarą w wypowiedziach autochtonow z lat 50. XX wieku, w: B. Osowski, J. Kobus, P. Michalska-Gorecka, A. Piotrowska-Wojaczyk, Jezyk w regionie, region w jezyku 2, Wydawnictwo Poznanskie Studia Polonistyczne, Poznan, s. 305–319. Steffen Augustyn, 1932, Jak lud odczuwa roznice dialektyczne, „Jezyk Polski”, R. XVII, s. 120–122. Tambor Jolanta, 2006, Mowa Gornoślązakow oraz ich świadomośc jezykowa i etniczna, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice. Urbanczyk Stanislaw, 1962, Zarys dialektologii polskiej, Panstwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.