Birinci Ulusal Mimarlık Dönemi Eğitim Yapılarına Bir Örnek; Ürgüp Zafer İlkokulu

Abstract

Türk Mimarisinde II. Meşrutiyet döneminde başlayan ve Ulusal bütünlüğün sağlanmasında temel bir araç olan “Birinci Ulusal Mimarlık” üslubunda yapılmış birçok yapı bulunmaktadır. Bu dönemde Mimar Kemalettin yüzyılın ikinci yarısından 1930’lara kadar bu değişimlerde rol almış dönemin önemli mimarlarından biri olmuştur. Kemalettin Bey’in Evkaf Nezaretinde çalıştığı yıllarda tasarladığı yapıların önemli bir bölümünü okullar oluşturmaktaydı. Bu dönemde İstanbul ve Ankara başta olmak üzere Anadolu’nun kasaba ve köylerinde yeni rejimin ideallerini temsil eden çok sayıda eğitim yapısı inşa edilmiştir. Osmanlı canlandırması niteliğindeki bu bina örnekleri daha çok 1920’li yıllarda Nafia Vekâlet’inin ürettiği prototip tasarıma göre yapılmıştır. Bu yapılar Hükümet tarafından da desteklenmiş milli duygularla hareket edilerek ulusun inşası için bütünleştirici, birleştirici ve ortak duygu yaratmayı sağlayan görsel bir güç olarak görülmüştür. Bu kapsamda çalışmada Birinci Ulusal Mimarlık döneminde ulusçuluk ideolojisi ile Anadolu’da yapılmış örneklerinden biri incelenmiştir. Kapadokya Bölgesi’nin önemli bir yerleşimi olan Ürgüp’te yapılan Zafer İlkokulu’nun tanıtılması ve ilk durumu göz önünde tutularak günümüzdeki korunma durumu değerlendirilmiştir. İşlev değişikliği ile günümüzde konaklama işlevinde kullanılan tescilli yapıda meydana gelen değişiklikler ve korunma sorunları da ele alınacaktır. Yapı dönem özelliklerine göstermekle birlikte, mahalle arasında yer alan küçük ölçekli, taşrada usta-çırak ilişkisi ve yerel malzeme kullanılarak yapılmış bir örnektir. Bu dönemin Ürgüp’teki ilk örneklerinden biri olan Zafer İlkokulu konumu ve mimari üslubuyla yerleşimde önemli bir yere sahiptir.