Bir Tekstil Fabrikasının Çalışanlarında Sağlık Okuryazarlığı Düzeyi ve İlişkili Etmenler

Abstract

Giris ve Amac Isyerinde saglik okuryazarligi, bireylerin temel is sagligi ve guvenligi bilgi ve hizmetlerini alma, isleme ve anlama kapasitelerine sahip olma derecesidir. Ise bagli kaza ve yaralanmalarin onlenmesinde, risk faktorlerinin kontrol edilmesinde calisanlarin saglik okuryazarligi duzeyi onemlidir. Arastirmanin amaci, bir tekstil fabrikasinda calisanlarda saglik okuryazarligi duzeyini ve etkileyen faktorleri belirlemektir. Gerec ve Yontem Kesitsel tip arastirma bir tekstil fabrikasinda Temmuz-Agustos 2019 tarihinde yapilmistir. Arastirmanin evrenini bir tekstil fabrikasinda calisan 380 kisi olusturmustur. Orneklem secimine gidilmemis olup, butun calisanlar arastirmaya dahil edilmistir.  Etik kurul izinleri alindiktan sonra arastirma verileri toplanmistir. Veriler 38 soruluk anketin arastirmaya katilmaya gonullu kisilerce doldurulmasi yoluyla toplanmistir. Ankette katilimcilarin sosyodemografik ozellikleri, genel saglik ozellikleri, mesleki ozellikleri sorgulanmistir. Arastirmada dokuz tehlike ve guvenlik isaretinin her birinin anlamini dogru bilme ‘’1’’, yanlis bilme ‘’0’’ puan almis; 0-9 arasinda degisen tehlike ve guvenlik isareti bilgi puani hesaplanmistir. Saglik okuryazarligi duzeyi, Turkiye Saglik Okuryazarligi Olcegi’yle (TSOY-32) degerlendirilmistir. Arastirmanin bagimli degiskeni saglik okuryazarligi duzeyidir. Bagimsiz degiskenler; sosyodemografik ozellikler, genel saglik ozellikleri (diyet yapma, beden kitle indeksi sigara kullanimi, saglik algisi, saglik bilgisine ulasma), mesleki ozellikler, tehlike ve guvenlik isaretleri bilgi puanidir. Verilerin analizinde SPSS 15 programi kullanilmistir. Kategorik degiskenler icin sayi, yuzde; sayisal degiskenler icin ortalama, standart sapma hesaplanmistir. Saglik okuryazarligiyla iliskili faktorler Mann-Whitney U, Kruskall-Wallis H testi, lineer regresyon analiziyle (backward) incelenmistir. p<0,05 anlamli olarak kabul edilmistir. Bulgular Arastirmaya 260 kisi katilmis (%68,4), bunlardan 24 kisi, olcek sorularinin %50’sinden fazlasina eksik cevap verdiginden arastirma disi birakilmistir. Arastirmaya katilanlarin yas ortalamasi 37,1±7,58 olup; %68,7’si kadindir. %69,4’unun egitim duzeyi ortaokul ve alti olup; %76’si cekirdek aile yapisina sahiptir. Calisanlarin %90,2’si isci, %9,8’si idari personeldir. Calisanlarin %19,7’si isini tehlikeli algilamakta; %12,7’si isyerinin tehlike sinifini bilmemektedir. Katilimcilarin %34,1’i hicbir zaman kisisel koruyucu donanim kullanmamaktadir. Tehlike ve guvenlik isaretleri bilgi puani ortalamasi 8,09 ±0,99’dur. Calisanlarin %21,2’sinin saglik okuryazarligi duzeyi yetersiz, %35,2 sorunlu-sinirli, %28,8 yeterli, %14,8 mukemmel olarak bulunmustur. Arastirmada egitim duzeyi lise ve ustu olanlarda, ortaokul ve alti olanlara gore saglik okuryazarligi duzeyi yuksektir (p=0,002). Saglik algisi mukemmel ve oldukca iyi olanlarda saglik okuryazarligi puan ortancasi iyi, fena degil-kotu algilayanlara gore yuksektir (p=0,001). Isyeri saglik ve guvenlik talimatlarini uygulamada zorluk yasamayanlarin saglik okuryazarligi puan ortancasi daha yuksektir (p=0,001). Ileri analizlerde saglik okuryazarligi duzeyinin, egitim (β=3,01, SH=1,51 p=0,048), aile tipi (β=2,26, SH=1,07, p=0,036), diyet yapma (β=2,98, SH=0,98 p=0,003), is yerinde saglik ve guvenlik talimatlarinin uygulamada zorluk yasamama (β=5,11, SH=1,33, p<0,001), tehlike ve guvenlik isaretleri bilgi puaniyla (β=2,78, SH=1,39, p=0,047) iliskili oldugu bulunmustur. Sonuc ve Oneri Tekstil fabrikasi calisanlarinin yarisindan fazlasinin saglik okuryazarligi duzeyi yetersiz veya sorunlu-sinirlidir. Isyeri saglik egitimlerinde calisanlarin saglik okuryazarligi duzeyi dikkate alinmalidir. Farkli is kollarinda genis capli calismalar yapilmasi onerilir. Anahtar Sozcukler: Is sagligi, tsoy 32, saglik okuryazarligi, tekstil is kolu