SCHOOLS AND MẬBEDS AS EDUCATIONAL INSTITUTIONS OF NON-MUSLIMS IN ANATOLIA IN THE XIIIth CENTURY

Abstract

XIII. yuzyil; Anadolu cografyasinda 1071 Malazgirt Meydan Muharebesi sonrasi Iznik ve cevresinde Kutalmisoglu Suleymansah onderliginde kurulus surecini buyuk oranda gerceklestirmis olan Anadolu (Turkiye) Selcuklu Devleti’nin hâkimiyet surdurdugu bir asirdir. Oyle ki soz konusu asrin birinci yarisi tam bir Selcuklu hukumranliginin tesis oldugu Anadolu goruntusu verirken, ikinci yarsi ise 1239 yilindaki Babailer Isyani ve 1243 yilindaki Kosedag Savaslari neticesinde Turk siyasi birliginin ve Anadolu Selcuklu Devleti otoritesinin ortadan kalktigi, karisikligin, kargasanin ve istikrarsizliklarin hâkim oldugu bir Anadolu goruntusu vermektedir. Temelde Anadolu Selcuklu hâkimiyetinin ozelde ise yer yer beylikler adi ile bilinen ve irili ufakli yirmiden fazla bir sayiya ulasmis olduklarini gordugumuz bolgesel kucuk siyasal yapilarinda varlik gosterdigi bu yuzyilda Anadolu’da Musluman tebaanin yaninda Musluman olmayan tebaanin da azimsanmayacak kadar sayida oldugunu ve hali hazirda Anadolu’ya daha gelislerinin uzerinden iki yuz yil kadar bir sure gecmis olan Musluman Turkler ile bu tebaanin ic ice yasadigini gormekteyiz. Siyasi yapilarin icinde yer almalarinin yaninda dini, ekonomik ve sosyo-kulturel olarak ta Muslumanlar ile bir kaynasma icine girdikleri gorulen bu tebaanin egitim ogretim faaliyetleri de sosyo-kulturel hayatin icerisinde onemli bir yer edinmektedir. Iste bu calismada; XIII. yuzyil Anadolu’da yasayan Rum ve Ermeni gibi Hristiyan tebaa ile Yahudi tebaanin egitim ve ogretim faaliyetlerinde onemli bir yer tutan egitim kurumlari ele alinmistir. Okullar ve okul gorevi goren mậbedler ozelinde degerlendirilmeye calisilan egitim kurumlari konusu, donemin kaynaklari ve bu kaynaklara paralel olarak yazilmis olan modern kaynaklardan da yararlanilmak sureti ile ele alinmistir.