MİTOLOJİERDE VE TÜRK DESTANLARINDA KÖPÜK

Abstract

Makalede dunya mitolojileri ve Turk destanlarinda bulunan kopugun islevleri tasnif edilerek degerlendirilmis, yapilan yorum ve degerlendirmeler metinlerden orneklerle desteklenmistir. Yaratilisin anlatildigi ve Islami Turk mitolojisine dair unsurlarin yer aldigi siir ornekleri ve cesitli Kur’an tefsirleriyle birlikte dini icerikli olmakla birlikte tefsir mahiyeti tasimayan bazi eserler de zaman zaman degerlendirmeye dâhil edilmistir. Bu degerlendirmelerde kopugun Kur’an tefsirlerindeki yorumunun divan ve halk siirindeki kullanim sekilleriyle uyum icinde oldugu gorulmustur. Mitolojiler ve destanlarda kopugun islevleri cok yonludur: “Tanri-seytan, dogum-olum, iyi-kotu…” zitliklari kopugun islevlerinde mitin dogasina uygun sekilde bulunur. Kopugun deniz, gol, irmak ya da pinarda bulunmasi islevleri bakimindan farklilik gostermez. Inceledigimiz mitik metinlerde kopuk, yaratilisin tanrisal ve seytani yanlarinda bulundugu gibi soylarin ortaya cikisinin anlatildigi koken mitlerinde de mevcuttur. Destan ve efsanelerde ise yetenek ve olumlu ozellikler kazandirma, sagaltma, diriltme ve besleyici olma islevlerinin yani sira benzetme unsuru olarak da sikca kullanilir.