Türkiye’de Çuvaşlara Yönelen İlgi: Zakir Kadirî Ugan’ın Çuvaşlarla İlgili Değerlendirmeleri Üzerine

Abstract

Türkiye’de Çuvaşlar dâhil olmak üzere Türkiye dışındaki Türklere dönük ilgi, Cumhuriyet sonrasında artmaya başlamıştır. İdil-Ural bölgesinden gelen aydınlar bu konuda önemli katkılar sağlamıştır. Bu aydınlardan biri olan Zakir Kadirî Ugan, 1925 yılında Türk Yurdu dergisinde doğrudan Çuvaşları konu edinen bir makale kaleme almıştır. Söz konusu bu kısa makale Çuvaşların kökeni, dili ve kültürü hakkındaki tartışmaların ve kaynakların Türkiye’de tanıtılması açısından tarihî bir öneme sahiptir. Bu çalışmada öncelikli olarak Zakir Kadirî Ugan’ın Rusya’daki ve Türkiye’deki faaliyetlerinden kısaca bahsedilmiştir. Ardından Ugan’ın söz konusu makalesinin amacı, yöntemi, kaynakları ve Çuvaş kültürüyle ilgili sunduğu bilgiler analiz edilmiş; konuya yaklaşım biçimi, vardığı sonuçların kendi dönemi bağlamında önemi ve ne anlama geldiği sorgulanmıştır. Söz konusu çalışma, Çuvaş dili ve kültürüyle ilgilenen bazı önemli araştırmacıları ve çalışmalarını Türkiye’de tanıtmış olması açısından önemlidir. Ancak Çuvaşların kökeniyle ilgili varılan yargı, yazarın İdil-Ural Türkleri arasındaki siyasi çekişmelerin etkisini açık bir şekilde yansıtmaktadır. Ugan’ın Çuvaş folkloruyla ilgili aktardığı bilgiler ise doğru olmakla birlikte temellendirilmemiş ve yanlış bağlamda yorumlanmıştır.