Türk Atasözlerinin MEB Türkçe Öğretim Programı’ndaki Temalara Göre Sınıflandırılması: Erdemler Teması Örneği

Abstract

Türk Atasözlerinin MEB Türkçe Öğretim Programı’ndaki Temalara Göre Sınıflandırılması: Erdemler Teması Örneği Büşra ARABACI Öz Bu çalışmanın amacı MEB Türkçe Dersi Öğretim Programında “Erdemler” temasının alt başlıklarına (Ahlak, Alçak Gönüllük, Azim, Cömertlik, Dostluk, Dayanışma, İyimserlik, Kardeşlik, Vefa, Vicdan vb.) (MEB, 2019: 15) uygun bir “atasözleri havuzu” oluşturmaktır. Bu çalışma nitel bir çalışma olup doküman incelemesi yöntemi kullanılmıştır. Ömer Asım Aksoy’un Sözlüğü ve Kitab-ı Atalar Türk atasözleri kitapları taranmış ve atasözünün anlamını karşılayan temaya uygunluğuna ilişkin listeler oluşturulmuştur. Hazırlanan listeler Türkçe Öğretim Programı’nda “Söz Varlığı” kısmında yer alan (MEB, 2019 :36), “T.6.3.6. Deyim ve atasözlerinin metne katkısını belirler.” kazanımı için bir ders materyali olarak hazırlanmıştır Anahtar Kelime: Atasözleri, Türkçe Öğretim Programı, Erdemler, Tema Giriş Eğitim, insan yaşamının her alanında varlığını devam ettiren bir öğrenme süreci olarak algılanmaktadır. Ailede başlayan eğitim, devamlılığını programlı-programsız, okul içi-dışı olmaksızın her alanda sürdürmektedir. Eğitim ile toplum birbirinden ayrı düşünülemeyen iki olgudur. Sayan (2015) bu konuyla ilgili olarak eğitim ile toplumun iç içe olduğunu savunmaktadır. Eğitimin bireyleri yetiştirerek toplumu oluşturduğunu söyler. Eğitim; toplum gelişmesinin kaynağı, lokomotifidir der. Bu nedenle eğitimin öneminin de giderek arttığını vurgular. Bu araştırmanın amacı Türkçe Öğretim Programı’nda (5-8. Sınıf) “Erdemler” teması başlığı altında yer alan (ahlak, alçak gönüllülük, azim, cömertlik, dayanışma, dostluk, dürüstlük, güven, iyilikseverlik, kardeşlik, merhamet, paylaşma, sabır, sadakat, saygı, sevgi, sılayırahim, vefa, vicdanlı olmak, yardımlaşma) 20 alt temaya göre Türk atasözlerini sınıflandırmaktır. Yöntem Araştırmada nitel araştırma tekniklerinden biri olan doküman incelemesi tekniği kullanılmıştır. Kral (2020), nitel araştırma yöntemini; insanların davranışlarını, tutumlarını, görüşlerini, deneyimlerini anlamayı, yorumlamayı ve betimlemeyi hedefleyen, derinlemesine incelemeye imkân sunan daha detaycı bir yaklaşımla araştırmayı sağlayan bir teknik olarak ifade eder. Çalışmada ilk olarak Türkçe Dersi Ortaokul Öğretim Programı’ndaki “Erdemler’’ temasında yer alan 20 alt tema belirlenmiştir. Nitel araştırma tekniklerinden bir olan doküman inceleme yöntemiyle kaynakları taranmıştır. Her iki kitapta da yer alan atasözleri incelenmiş, toplam 445 atasözünün erdemler temasında bulunan 20 alt temaya uygun olabileceği belirlenip listelemeye dahil edilmesine karar verilmiştir. Bulgular Erdemler” temasında 20 alt tema (ahlak, alçak gönüllülük, azim, cömertlik, dayanışma, dostluk, dürüstlük, güven, iyilikseverlik, kardeşlik, merhamet, paylaşma, sabır, sadakat, saygı, sevgi, sılayırahim, vefa, vicdanlı olmak, yardımlaşma vb.) bulunmaktadır. İncelenen atasözleri anlamlarına uygun olan konu başlıklarına göre tablolarda tasnif edilmiştir. Tablo 1 incelendiğinde 83 atasözünün anlamının “Ahlak” alt temasına uygun olduğu görülmektedir. Bu atasözlerinden 58 tanesi Ömer Asım Aksoy’un sözlüğünde geçmektedir. 25 tanesi Kitab-ı Atalar adlı atasözleri derlemesinde geçmektedir. Tartışma Bu bağlamda incelenen ve “Erdemler” temasındaki 20 konu başlığına göre tasnif edilen atasözlerinden şu sonuçlar çıkmaktadır. Dayanışma erdemi ile ilişkili olan atasözleri incelendiğinde halk arasında fazlaca kullanılan atasözlerinin tablo 5’te yer aldığı görülmektedir.