ÜNLÜ GÖKTÜRK HÜKÜMDARI KUTLUK (ELTERİŞ) KAĞAN VE ESKİ TÜRK ORTA – ASYA KAMU HUKUKU’NDAKİ YERİ

Abstract

Orta-Asya Türk tarihinde çok önemli bir yeri olan Göktürk Devleti’nin tarihi iki bölümde incelenebilir. VI. yüzyılın ortalarında Bumin Kağan’ın kuruculuğunda karşı karşıya kaldığımız birinci kısım VII. yüzyılın ortalarına kadar gayet güçlü bir biçimde sürmüştür. Kuzeylerinde güçlü bir Türk devletine tahammül edemeyen Çinliler çeşitli entrikalarla Göktürk Devleti’ne son vermişler, böylece Türkler için yarım yüzyıl kadar sürecek bir fetret dönemi başlamıştır. Bu süre zarfında birkaç kez Çin boyunduruğundan kurtulabilmek için isyan girişimi gerçekleşmiş, ancak bunlar başarıya ulaşamamıştır. Türkler’i Çinliler karşısında egemenliğine kavuşturan ve devleti ikinci kez ayağa kaldıran Kutluk olmuştur. Maiyetini kısa süre içinde büyütmeyi başaran Kutluk Çin asıllı büyük devlet adamı Tonyukuk’un da yardımlarıyla Çin esaretine son vermiş ve devlet teşkilâtını bütün unsurlarıyla yeniden oluşturmuştur. Kağan olduktan sonra etraftaki Türk boylarını itaat altına almayı başaran Kutluk, Tonyukuk ile birlikte gerçekleştirilen seferlerde kazandığı zaferlerle de egemenliğini pekiştirmiştir. Toplanan kurultay, Türk devletini yeniden canlandırdığı ve Türkler’in ilini (ülkesini) yeniden düzenlediği gerekçesiyle kendisine İlteriş (Elteriş) unvanını vermiştir. Bu, O’nun Türk halkı tarafından ne kadar çok sevildiğinin bir kanıtı sayılabilir.