Doğumunun 150. Yılı Anısına: CELİL MEMMEDGULUZÂDE NİN ANAMIN KİTABI PİYESİNDE AZERBAYCAN İDEALİ

Abstract

XX. yuzyil baslarinda Azerbaycan’da sade halka hitap eden en unlu yayin organi olan Molla Nesreddin (1906-1931) dergisinin editoru Celil Memmedguluzâde (1869-1932), Azerbaycan’in onde gelen yazar, gazeteci ve fikir adamlarindan biridir. Celil Memmedguluzâde, vefatinin 150. yildonumu sebebiyle Azerbaycan edebi  muhitinde bu yil en fazla gundemde olan yazardir. Onun Anamin Kitabi piyesi ise ele aldigi meselelerle ilgili olarak son yillarda Azerbaycan’da en cok deginilen eserlerin basinda gelir. Muasirlari tarafindan Mirza Celil diye hitap edilen Celil Memmedguluzâde’nin vatan, millet ve dil meselelerini zirveye tasidigi Anamin Kitabi piyesi, Azerbaycan’in XX. yuzyil baslarindaki manevi âlemini aksettiren en onemli eserlerdendir. Bu piyesi, yazarin o doneme kadar felyeton ve makalelerinde ele aldigi meselelerin yekunu gibi nitelendirebiliriz. Anamin Kitabi eseriyle ilgili yapilan calismalarda daha cok dil ve ozden uzaklasma, kendi halkina yabancilasma meselelerine agirlik verildigi gorulmektedir. Eserin konusu ve gayesi: Milli birlik, bagimsizlik, soy kokune derin baglilik, milli ideoloji ve istiklal mucadelesi gibi guncel meselelerdir. Eserin en onemli mesaji ise bir Azerbaycan idealidir. Calismamizda, Anamin Kitabi piyesi arastirilarak eserde adi gecen sosyal siyasi kurumlar ve yazarin bu kurumlarla iliskileri; piyesteki karakterlerle yazarin yakin cevresindeki kisiler arasindaki benzerlikler; Alibey Huseyinzâde’ye yapilan gondermeler; Azerbaycan edebi elestiri tarihinde iki farkli kutup olarak gosterilen Alibey Huseyinzâde ve Mirza Celil’in Azerbaycan icin hizmetleri degerlendirilmis, donemin sosyal-siyasi manzarasi isiginda Memmedguluzâde’nin Anamin Kitabi piyesindeki Azerbaycan ideali belirlenmistir.