A TURKISH ALCHEMICAL TREATISE: ‘ĀŞIḲ PAŞA’S RİSĀLE-İ KİMYĀ

Abstract

Turk dillerinin Oguz grubuna ait olan Eski Anadolu Turkcesi on ucuncu yuzyilin basindan on besinci yuzyilin sonuna kadar Anadolu ve cevresinde kullanilan edebi bir dildir. Hem Eski Anadolu Turkcesiyle hem de onun ardili Osmanli Turkcesiyle muhtelif konularda cesitli edebi tur ve sekillerle orijinal, uyarlama ve ceviri olarak manzum ve mensur cok sayida eser uretilmistir. Astronomi, cografya, fizik, ziraat, tip ve eski kimya bu donem ve sonrasinda kaleme alinan edebiyat disi eserlerin en yaygin konulari arasindadir. Bu calismanin konusunu da olusturan eski kimya, esas metallerin altin ve gumus gibi kiymetli olanlarina donusumu olarak tanimlanmaktadir. ‘Āsiḳ Pasa (d. 670/1272, o. Kirsehir 732/1333) tarafindan kaleme alinmis Risāle-i Kimyā ’nin tenkitli nesri ve tercumesi temelinde, bu mevcut yazi mevzubahis risaleyi tanitmayi amaclamaktadir. Belirlenebildigi kadariyla, Risāle-i Kimyā ’nin uc yazma nushasi bulunmaktadir. Bunlardan ilki Istanbul Suleymaniye Yazma Eser Kutuphanesi’ndedir. Ikincisi Istanbul Buyuksehir Belediyesi Ataturk Kitapligi’nda ve ucuncusu Corum Hasan Pasa Halk Kutuphanesi’ndedir.