Opaliński, Tomasz. Stan chłopski w Księstwie Warszawskim w świetle akt sądowych. Warszawa: Wydawnictwo DiG, 2020 (ss. 195, ISBN 978-83-286-0117-8)

Abstract

Recenzowana książka wpisuje się – być może dość przypadkowo – w bardzo popularny ostatnio nurt „historiografii ludowej”, której reprezentanci starają się, z bardzo różnym zresztą skutkiem, na nowo spojrzeć na położenie ludności chłopskiej w dawnej Rzeczypospolitej, jak też w czasach nam bliższych (XIX–XX w.). I od razu można powiedzieć, że na tle niektórych przynajmniej publikacji z tego obszaru badawczego praca Tomasza Opalińskiego wyróżnia się w sposób jak najbardziej pozytywny. Jest tak z kilku co najmniej powodów. Najważniejszym z nich jest oparcie na bardzo solidnej podstawie źródłowej. Autor sięgnął bowiem do zasobów Archiwów Państwowych w Bydgoszczy i Poznaniu (wraz z oddziałem w Koninie), które przechowują jedne z najlepiej zachowanych zespołów archiwalnych, na podstawie których można w sposób odpowiedzialny – a więc zgodny z rygorami warsztatu naukowego – powiedzieć coś na temat położenia prawnego, a także sytuacji społeczno-ekonomicznej polskiego chłopstwa w pierwszej połowie XIX w. Jak wiadomo, dziewiętnaste stulecie było dla nowego określenia praw i obowiązków mieszkańców polskiej wsi okresem przełomowym. Autor stwierdza to bardzo wyraźnie, zarazem jednak, za sprawą ambitnego sięgnięcia do materiałów źródłowych, proponuje czytelnikowi coś więcej niż tylko zbiór ogólnych refleksji i spostrzeżeń. Mozolna analiza zasobu archiwalnego pozwoliła zarówno na odtworzenie warunków życia mieszkańKrakowskie Studia z Historii Państwa i Prawa 2023; 16 (1), s. 147–151 doi:10.4467/20844131KS.23.009.17309 www.ejournals.eu/Krakowskie-Studia-z-Historii-Panstwa-i-Prawa