Nowe związki psychoaktywne : zagadnienia materialnoprawne, procesowe i kryminalistyczne

Abstract

Artykuł dotyczy zagadnień materialno-prawnych, procesowych i kryminalistycznych w odniesieniu do nowych związków psychoaktywnych. Obowiązujące w Polsce ustawodawstwo na określenie nowych związków psychoaktywnych posługuje się pojęciem „środka zastępczego”, którego definicja legalna zawarta jest w ustawie z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii /tekst jedn. Dz. U. 2012, poz. 124 z późn. zm./. Zgodnie z brzmieniem art. 4 pkt 27 środek zastępczy to produkt zawierający co najmniej jedną nową substancję psychoaktywną lub inną substancję o podobnym działaniu na ośrodkowy układ nerwowy, który może być użyty zamiast środka odurzającego lub substancji psychotropowej lub w takich samych celach jak środek odurzający lub substancja psychotropowa, których wytwarzanie i wprowadzanie do obrotu nie jest regulowane na podstawie odrębnych przepisów. Zdefiniowano również legalnie pojęcie nowej substancji psychoaktywnej, przyjmując że jest to substancja pochodzenia naturalnego lub syntetycznego w każdym stanie fizycznym, o działaniu na ośrodkowy układ nerwowy, przy czym musi być ona określona na podstawie przepisów wydanych na podstawie art. 44b ust. 2 tej ustawy (rozporządzenie ministra właściwego do spraw zdrowia). Zdaniem Autora definicja ta nie umożliwia skutecznej walki z pojawiającymi się na rynku nowymi związkami psychoaktywnymi, bo z jednej strony bazuje na kryterium formalnym (umieszczenie danej substancji w wykazie nowych substancji psychoaktywnych), a z drugiej pozwala na przyjęcie, że dany produkt jest środkiem zastępczym, gdy wykazie podobieństwo działania do substancji umieszczonej w wykazie określonym przez ministra właściwego do spraw zdrowia. Zdaniem Autora takie ujęcie środka zastępczego nie pozwala na szybką reakcję w przypadku pojawienia się na rynku nowej, nieznanej dotąd substancji, której skład i działanie będą dopiero ustalone, mając ograniczony walor prewencyjny i represyjny. Autor proponuje przyjęcie innej definicji środka zastępczego –– produkt zawierający substancję psychoaktywną, który może być użyty zamiast środka odurzającego lub substancji psychotropowej lub w takich samych celach jak środek odurzający lub substancja psychotropowa, którego wytwarzanie i wprowadzenie do obrotu nie jest regulowane na podstawie przepisów odrębnych. Autor proponuje również wprowadzenie odpowiedzialności karnej dla tych, którzy wytwarzają, wprowadzają do obrotu, jak również udzielają konsumentom środki zastępcze. Konsekwencją przyjęcia wskazanej propozycji będzie również potrzeba nowelizacji przepisów procesowych, celem umożliwienia współdziałania organów władzy publicznej w zakresie przeciwdziałania wytwarzania, wprowadzania do obrotu i udzielania środków zastępczych.