Een gemankeerde wereld

Abstract

Of een samenleving toegankelijk is voor mensen met een lichamelijke of mentale functiebeperking hangt tegenwoordig nog vooral af van de prevalente maatschappelijke opvattingen over de mate waarin men deze groep dient te faciliteren.1 Als de openbare ruimte (deels) ontoegankelijk is voor mensen met een functiebeperking of als maatschappelijke instituties hun behoeften en zorgen niet meenemen op gelijke voet met die van relatief gezonde mensen, kan men dit dus ten minste gedeeltelijk op het conto van het huidige denkkader schrijven. De opvattingen over de gewenste maatschappelijke positie van mensen met een functiebeperking zijn echter altijd in beweging. Dergelijke bewegingen hebben invloed op en worden weerspiegeld in weten regelgeving, internationale verdragen en – op termijn – de openbare ruimte en de handelswijze van instituties.2 Zulke veranderende maatschappelijke opvattingen en hun politieke invloed bestaan niet in een vacuüm, zij worden mede gevormd door theoretische ideeën en de popularisering daarvan, bijvoorbeeld door activisten.3 Eenvoudig gesteld vinden de momenteel meest invloedrijke theorieën over (on)toegankelijkheid wereldwijd hun oorsprong in het samenspel van grofweg twee bronnen: het conceptuele werk van onderzoekers binnen gehandicaptenstudies (disability studies) en de verdere uitwerking hiervan binnen het zich immer ontwikkelende programma van de gehandicaptenrechtenbeweging (disability rights movement).4 Aan de hand van deze theorieën is beschreven hoe de maatschappij de laatste jaren toegankelijker is geworden voor mensen met een functiebeperking. Daarnaast verklaren zulke theorieën waar en waarom het nog aan toegankelijkheid schort. Ook komen uit dergelijke theorieën regelmatig alternatieven voort om de wereld voor mensen met een functiebeperking toegankelijker te maken. In deze bijdrage plaats ik de ervaringen en observaties van (on)toegankelijkheid uit de Forum-bijdrage hiernaast in deze theoretische context. Hiertoe zal ik eerst kort de ontwikkeling van de invloedrijkste theorieën over (on)toegankelijkheid schetsen en laten zien hoe deze naast de bekendere fysieke obstakels ook instituties en procedures betreffen. Vervolgens zal ik de hiernaast beschreven vorderingen en tekortkomingen in toegankelijkheid theoretisch duiden. Tot slot beschrijf ik enkele van de richtingen die in de besproken theorieën worden aangereikt om deze tekortkomingen op te lossen. Deze oplossingen komen met hun eigen haken en