"This is a disastrous reform for us." A project on the administrative division of the state into voivodeships from 1931 and its reception among German diplomacy

Abstract

Celem opracowania jest analiza projektu reformy podziału terytorialnego państwa na województwa z 1931 r. oraz jego ocen wśród niemieckich dyplomatów. Planowana reforma wywołała zainteresowanie i poważne obawy ze strony niemieckiego resortu spraw zagranicznych ze względu na skutki dla mniejszości niemieckiej. Jednym z założeń zmian było przesunięcie granic województw zachodnich na wschód, tj. na tereny etnicznie polskie, co miało prowadzić do obniżenia udziału Niemców wśród ludności nowych województw. Omówiłem podział na województwa przyjęty u progu II Rzeczpospolitej, który miał mieć charakter tymczasowy. Następnie przedstawiłem działalność komisji powoływanych przez poszczególne rządy, które pracowały nad nowym kształtem podziału terytorialnego państwa. Spośród nich najbardziej owocne były prace Komisji dla Usprawnienia Administracji Publicznej przy Prezesie Rady Ministrów. Omówiłem przedłożony przez komisję projekt reformy z 1931 r. oraz rozważania przedstawicieli nauki prawa, które dotyczyły związku między podziałem administracyjnym a polityką wobec mniejszości. Następnie przedstawiłem treść dokumentacji wytworzonej w niemieckim resorcie spraw zagranicznych w związku z projektem polskiej reformy, który był tam oceniany jako katastrofalny dla mniejszości niemieckiej w Polsce. W oparciu o dane statystyczne dokonano symulacji wskazujących na znaczący spadek niemczyzny w projektowanych województwach. W ramach podsumowania starano się odpowiedzieć na pytanie, dlaczego projekt reformy nie został uchwalony, choć był zgodny z polską racją stanu.