Ideological Attitudes on Folklore Studies of Iranian Turks

Abstract

Halk bilimi disiplini başlangıcından günümüze ideolojik tutumlarla yan yana olmuştur. Bu durum bazen halk biliminin incelediği topluluk olan halk ve halkın üretimlerinden hareketle nesnenin tabiatı gereği, bazen de halk bilimi araştırmacılarının düşüncelerinden hareketle ortaya çıkmıştır. Halk bilimi araştırmacıları belli dönemlerde halk bilimine yönelme amaçlarına göre halk bilgisi ürünlerine yönelik ideolojik yaklaşımlara sahip olmuşlardır. Bu yaklaşımlar da halkın ve halk bilimcinin yaşadığı coğrafya, dönem ve siyasi duruma göre şekillenmiştir. Halk biliminin ideolojiyle ilişkisi dünyada, Türkiye’de ve Türk Dünyası’nın farklı bölgelerinde benzer bir şekilde ilerlemiş, halk bilgisi ürünleri millî kimliğin aracı olarak görülmüş, kimi zaman sansürlenmiş, kimi zaman da farklı ideolojilerin söylem araçlarına dönüşmüştür. Son tahlilde halk bilgisi ürünlerinin ideolojik yönünün değişkenliği ve halk bilimcinin içinde bulunduğu konum ve dünya görüşü halk bilimi ve ideoloji ilişkisini etkilemiştir. Halk biliminin ideolojiyle ilişkisi İran Türkleri tarafından İran’daki Azerbaycan Türklerinin halk bilgisi ürünlerine yönelik yapılan araştırmalarda kendini göstermektedir. İran Türkü araştırmacılar halk bilgisini millîlik, kimlik, geçmiş, tarih gibi kavramlarla algılamış ve açıklamışlardır. Bu çalışmada İran Türkü araştırmacıların bu algı ve söylemleri ideolojik halk bilimi kuramına göre açıklanmıştır. İlk olarak kuramsal yaklaşım hakkında bilgi verilip halk biliminin ideolojiyle ilişkisine değinilmiştir. Ardından İran Türklerinin milliyetçiliğine kısaca değinilip İran Türkü araştırmacılar tarafından yayımlanan çalışmalardaki millîlik vurguları tahlil edilmiştir.