Arap Edebiyatında Tevkî'ât (Sadru’l-İslâm Dönemi)

Abstract

Insanoglunun iletisimde kullandigi en eski yollardan biri mektuptur. Mektuplar, yazildigi donemin sosyal, kulturel ve siyasi atmosferini sonraki nesillere isik olmasi acisindan onemli bir yer tutar. Zira bunlar, tarihin tanigi ve vesikalari konumundadirlar. Calismanin konusu olan tevki’ât da bu tur yazilan mektup ya da dilekce diyebilecegimiz yazilara verilen cevaplar olup; devlet erkâni veya onlari temsilen yazilan kisa ve oz cevaplar olarak karsimiza cikmaktadir. Bu verilen cevaplar Arap Edebiyatinin onemli nesir turlerinden olan tevki’âtin, yeni bir edebiyat alani olarak ortaya cikmasini saglamis ve giderek gelismesine zemin hazirlamistir. Yazili nesir turu olan bu edebiyat turu Cahiliye Donemi’nde varlik bulamamistir. Zira okuma yazmanin cok dar ve sinirli alanlarda kullanildigi bu devirde, boyle bir edebiyat dalinin ortaya cikmasi icin uygun zemin olusmamisti. Ancak yeni dinin Arap toplumuna gelmesiyle beraber, butun alanlarda koklu degisim ve donusumler olmustur. Şuphesiz bunlardan biri de yazi kulturunun kisa zamanda yayilmasidir. Yazinin cok kisa zamanda etkisini gostermesi, yeni devletin kisa zamanda kurumsallasma yonunde ilerlemesi, bu nesir turunun ortaya cikmasina ve gelismesine katki saglamistir. Bu calismada tevki’âtin ortaya cikip gelistigi donem olan Sadru’l-Islâm Donemi ele alinmis, once Sadru’l-Islâm Donemi’nin sinirlari belirlenmis, daha sonra bu donemde nesir ve turleri, tevki’âtin onemi, tevki’âtin belâgat ilmine olan katkisi incelenmis, akabinde sozluk ve terim tanimlari yapilmistir. Daha sonra tarihi seyri, sartlari, ornek ve temalari islenmistir.