TARJIMA JARAYONINING MUTARJIM PSIXOLOGIYASIGA TA’SIRI

Abstract

Maqolada tarjima muallif, personaj, kitobxon (resipient), mutarjim va tarjima tili resipienti psixologiyasi bilan uzviy bog‘liqligi tahlil etilgan. Shuningdek, tarjima tili matnini yaratishda mazkur kategoriyalardan biri, ya’ni tarjima jarayoni va tarjimon psixologiyasiga ta’sir etuvchi omillarga e’tibor qaratilgan. Intertekstuallik termini mohiyati, uning tarjima sohasiga tadbig‘i, tarjimashunoslikning intertekstuallik nuqtai nazardan talqin etilishi ochib berilgan. Jahon adabiyotshunoslari va tarjimashunoslarining intertekstuallik va tarjimashunoslikka munosabatlari, interteks-tuallik nazariyasi va tarjima nazariyasi xususiyatlari, jumladan, tarjimaning diskurs yaratish jarayonida turli korpuslar bir-biri bilan kesishuvi, matnning boshqa matnlarga ta’siri, ularning o‘zaro aloqadorligini ko‘rsatadigan geterogen xususiyati borasida fikr yuritilgan. An’anaviy tarjimashunoslik bilan tarjimashunoslikdagi yangicha yondashuvlar o‘zaro chog‘ishtirilib, ularning farqli jihatlari ko‘rsatib berilgan. Tarjima jarayonidagi tarjimon faoliyati, psixologiyasi, ichki va tashqi omillarga aloqador vaziyatlar, tarjimonlarga qo‘yiladigan talablar o‘rganilgan. Shuningdek, tarjima tili matnini qayta yaratishda mutarjim psixologiyasiga ta’sir o‘tkazuvchi ijtimoiy-madaniy, diniy tafovutlar, turlicha fikrlash tarzi, geografik joylashuv, gender psixologik farq, estetik mafkura singari omillar sanab o‘tilib, asliyat va tarjima manbalaridan keltirilgan misollar asosida izohlangan. Tarjima jarayonida genderlik munosabatlari ham tilga olinib, mutarjim asliyat matnini o‘qish va talqin qilish jarayonida ayol va erkak ijodkorlar uslubi, dunyoqarashidagi o‘ziga xosliklar hamda keskin tafovutlar talqin etilgan. Tarjima tilida turli variantlarning yuzaga kelish sabablari izohlangan.