THE ROLE OF CLIMATIC FACTORS IN THE ASSIMILATION OF THE NORTHEASTERN SLOPE OF THE GREATER CAUCASUS

Yer kü­rə­si­nin müx­tə­lif məq­səd­lər üçün mə­nim­sə­nil­mə­si­ni rel­yef və iq­lim gös­tə­ri­ci­lə­ri mü­əy­yən edir. Bu iki kom­po­nen­tin bir­lik­də vəh­dət təş­kil et­mə­si, mə­nim­sə­nil­mə­nin in­ten­siv­ləş­mə­si­nə sə­bəb olur. Təq­dim olu­nan mə­qa­lə­də biz eko­sis­te­min əsas kom­po­nent­lə­rin­dən bi­ri olan iq­li­min əsas xü­su­siy­yə­lə­ti­ni təh­lil et­mi­şik. Təd­qi­qat apar­dı­ğı­mız əra­zi­nin müx­tə­lif tə­sər­rü­fat sa­hə­lə­rin­də mə­nim­sə­nil­mə­sin­də, o cüm­lə­dən də əha­li məs­kun­laş­ma­sın­da iq­lim amili olduqca əhəmiyyətli yer tutur. İq­limin əsas amil­lə­ri olan tem­pe­ra­tur, ya­ğın­tı, kü­lək və s. kənd tə­sər­rü­fa­tı­nın, sə­na­ye­nin, həm­çi­nin tu­riz­min in­ki­şa­fı­na xü­su­si­lə tə­sir gös­tə­rir. Mə­qa­lə­də təd­qiq olu­nan Bö­yük Qaf­qa­zın şi­mal-şərq ya­ma­cı­nın dağ geo­sis­tem­lə­ri­nin iq­lim xü­su­siy­yət­lə­ri­nin əra­zi­nin kənd tə­sər­rü­fa­tın­da mə­nim­sə­nil­mə­si­nə tə­si­ri öy­rə­nil­miş­dir. Bu za­man 50 və 100C-dən yu­xa­rı tem­pe­ra­tur gös­tə­ri­ci­lə­ri, rü­tu­bət­li­lik əm­sa­lı, gü­nəş­li gün­lə­rin da­vam­lı­lı­ğı­, ümu­mi ra­dia­si­ya­nın miq­da­rı ön pla­na çə­kil­miş­dir. Bu­nun­la ya­na­şı, təd­qiq olu­nan əra­zinin aq­ro­iq­lim eh­ti­yat­la­rı­nın və ra­yon­laş­ma­sı­nın təh­li­li apa­rı­la­raq, on­la­rın ərazinin mə­nim­sə­nil­mə də­rə­cə­sinə təsiri mü­əy­yən edil­miş­dir. Qeyd olu­nan iq­lim amil­lə­ri­nin hər bi­ri ay­rı-ay­rı­lıq­da araş­dı­rı­la­raq, təd­qiq olu­nan əra­zi­nin kənd tə­sər­rü­fa­tı­na ya­rar­lı­lığı və mə­nim­sə­nil­mə­si də­rə­cə­si öy­rə­nil­miş, həm­çi­nin bu za­man ya­ran­mış və ya­ra­na bi­lə­cək eko­lo­ji prob­lem­lər təd­qiq edil­miş­dir. The use of land for various purposes is determined by relief and climatic indicators. The combination of these two components results in incre­ased uptake. In the presented article, we analyzed the main feature of the climate, which is one of the main components of the ecosystem. The climate plays an im­portant role in the development of the study area, in various areas of the economy, including the resettlement of the population. Tem­perature, precipitation, wind, and other climatic factors especially influence the de­ve­lopment of agriculture, industry, and tourism. The article stu­dies the influence of climatic features of the mo­un­tainous geosystems of the northeastern slope of the Greater Caucasus for the development of the ter­ritory for agricultural purposes. For this, tem­pe­rature in­di­cators above 50 and 100C, the humidity coefficient, the duration of sunny days, and the total radiation are brought to the fore. In ad­di­tion, an analysis of agro-climatic resources was carried out and the zoning of the study area was car­ried out, as well as the degree of their deve­lop­ment was determined. Each of the noted climatic factors was studied separately, the degree of ag­ricultural suitability and use of the study area was studied, as well as the emerging and possible en­vi­ronmental problems were studied.