British Council, Köy Enstitüleri ve Savaş Ortamında Kültürel Diplomasinin Yollarını Aramak

Turkiye’de Cumhuriyet’in ilandan sonra siyasal alandaki devrimlere hiz verilmesiyle cagdas bir devlet yapisi olusturulmak istenmis, girisilen radikal reformlarla yalnizca idari modernlesme hedeflenmemis, bunun yaninda toplumsal yapinin da donusturulmesi icin onemli adimlar atilmistir. Ancak, siyasal alanda umulan degisimin kisa surede elde edilmesinden farkli olarak, Osmanli’dan devralinan katilasmis ve geri plana itilmis insan sermayesini donusturmek bilindigi gibi kolay olmamistir. Her seyden once, sehir merkezlerinde toplulasmis okur-yazar kesimin genel nufusa gore oldukca dusuk bir orani teskil etmesi, Cumhuriyet idarecilerinin yuz yuze kaldiklari ciddi bir sorundur. Ote yandan 1928 yilinda Latin harflerinin kabulunden sonra vatandaslarin egitilmesi meselesi donemin temel gundem maddelerinden birini olusturmustur. Bilindigi gibi, toplumsal kalkinmanin temel dinamiklerinden biri olan nitelikli insan sermayesinin elde edilmesi icin Cumhuriyet’in ilk yillarinda yogun cabalar sarf edilmistir. Bu dogrultuda 17 Nisan 1940 tarihinde kabul edilen 3803 sayili Koy Enstituleri Kanunu ile okul ve ogretmenden yoksun bolgelere ulasilmaya calisilarak tasranin egitim ihtiyacina cevap verilmeye calisilmistir. Koy Enstituleri ile ilgili genel kabulun aksine bu sistemle yalnizca ogretmen degil, ayni zamanda teknisyen, saglik personeli ve modern tarim tekniklerinden haberdar egitimli yeni bir insan profili yetistirilmeye calisilmistir. Koy Enstituleri’nin 1940’larin sonlarindan itibaren, bir donusum surecine girildigi bilinmekle birlikte, bu enstitulerin Anadolu aydinlanmasinin ozgun bir ornegi oldugu gercegi goz onunde tutulmalidir. Nitekim bahse konu olan donemde Turkiye’de faaliyet gosteren British Council yetkililerinin Londra’daki merkez buroyla yazismalarina konu olan Koy Enstituleri ozgun ve dikkat cekici olcude basarili bulunmustur. Dahasi, British Council yetkililerinin girisimleriyle Koy Enstituleri ve Ingiltere’de benzer faaliyetler yuruten Young Farmers Club arasinda egitim temelinde isbirligi kurulmasi icin calisilmistir. Hatta o donem icin radikal sayilabilecek ogrenci degisim programi gibi uygulamalar icin de British Council yetkilileri Koy Enstituleriyle isbirligi olanagi yaratmaya calismislardir. Bu calismada incelenen British Council evrakindan yola cikilarak Cumhuriyet doneminde girisilen reformlar arasinda gunun sartlarindan dogmus, ozgun bir uygulama olan Koy Enstitulerine farkli bir pencereden isik tutulmaya calisilmistir.