A new look at the origin of N-S trending young basins of western Anatolia

ÖZ Batı Anadolu’da, Geç Senozoyik sırasında kabuk kısalmasından genişlemesine bir geçiş gerçekleşmiş ve bunun kanıtları bölgedeki temel birimlerinde ve K-G ve D-B yönlü, iki farklı havza türünde kaydedilmiştir. Bu çalışmada havzaların tabanında yer alan ve bölgenin yapısal gelişiminde önemli bir rolü olan Menderes Masifi’nin yüzeylenme mekanizması farklı bir açıdan göz önüne alınmıştır. Farklı temeller üzerinde gelişen K-G yönlü havzalar bölgedeki yeni bulgular ışığında değerlendirilmiştir. Elde edilen bulgular bölge üzerinde süre gelen tartışmaları kısıtlayabilecek yeni sonuçlar üretme potansiyelindedir. Gözlemlerimiz ışığında önerilen modele göre, Batı Anadolu Erken-Orta Miyosen sırasında, K-G yönlü sıkışmalı kuvvetler etkisi altındadır. Sıkışma nedeniyle, Menderes Masifi sıkışmalı çekirdek karmaşığı olarak yükselmiş ve yüzeylenmiş olmalıdır. Bu dönemde Marmara’dan Akdeniz’e kadar geniş bir coğrafyada K-G doğrultulu, oblik faylar arasında Gördes ve Demirci gibi çek ayır veya transtansiyonel çek ayır havzalar oluşmuştur. Bölgede Erken-Orta Miyosen’deki yaygın sıkışmanın kanıtları, K-G yönlü havzaları sınırlayan doğrultu atımın egemen olduğu oblik faylar, havza dolgularında gelişen kıvrımlar ve ters faylardır. Sıkışmalı tektonik rejimin, Pliyo-Kuvaterner’de gerilmeli rejime dönüşümü ile tüm bölge K-G yönünde gerilmiş ve bölgenin karakteristik yapısal özelliklerinden olan D-B yönlü Gediz, Büyük Menderes ve Gökova gibi grabenler gelişmiştir. K-G yönlü havzaların aksine, D-B yönlü grabenlerde normal faylar ve yer yer gerilmeyle ilişkili açık kıvrımlar gözlenmektedir. Geç Senozoyik yaşlı havzalardan elde edilen verilere göre bölgede çok evreli gerilmenin izleri gözlenmiştir. Anahtar Kelimeler: Batı Anadolu, Geç Senozoyik, Sıkışmalı tektonik, K-G havzalar, Neotektonik