16-17. Yüzyıl İran Çini Sanatında Görülen İnsan Figürleri ve Üslupsal Açıdan Rıza Abbasi’nin Rolü ve Önemi

Çini sanatı örnekleri Türk ve İslam coğrafyalarında, pek çok dini ve sivil yapıda bezeme unsuru olarak karşımıza çıkan nadide ve özel miraslardan biridir. İran devletinin önemli dönemlerinden biri olan Safeviler dönemi, birçok sanat kolunun bilhassa minyatür ve çini sanatının altın çağı olarak tanımlayabileceğimiz örneklerle doludur. Safevi çini sanatı, farklı coğrafyaların çini örnekleriyle birlikte ele alındığında, özgün bir kimlik sergilemektedir. Bu özgünlüğü özellikle de figürlü çinilere borçludur. Bu dönemde çini sanatı kendi içerisinde büyük değişimler yaşamıştır. Saray, köşk ve hamamlar gibi sivil yapılarda iç ve dış mekânları bezeyen çiniler arasında dönemin ruhunu yansıtan insan tasvirleri dikkatimizi çekmektedir. Bu bezemeler, yapıldıkları dönemin sosyo-kültürel ve sosyo-ekonomik özelliklerini yansıtması açısından Safevi çini sanatı içerisinde önemli bir yere sahiptir. Çini örnekleri arasında yer alan insan figürlü çiniler, her açıdan Safevi toplumunun gelişimini ve değişimini vurgulama özelliği taşımaktadır. Bu bakımdan özgünlük taşıyan çiniler, ikonografik ve üslupsal açıdan tanımlanarak, Safevi Sanatı açısından değerlendirilmeye çalışılmıştır. Bu makalede İsfahan Minyatür Okulu, Nakkaş Rıza Abbasi Üslubu ve onun yolunu izleyen talebelerinin 16. ve 17. yüzyılların çini bezemelerindeki etkileri ele alınacaktır. Minyatür sanatının çiniler üzerindeki etkisini incelediğimizde özellikle tek yapraklı minyatürlerin diğer kitap minyatür gruplarına göre daha etkili olduğunu görmekteyiz. Bu etkiler daha çok insan figürü içeren çinilerde dikkati çekmektedir. Araştırmamızda Safevi mimarisinde kullanılan figürlü çinilerle dönemin çinilerini etkileyen tek yapraklı minyatürler karşılaştırmalı olarak ele alınmıştır. Bu çalışma kapsamında, sanatçılar ve eserleri hakkında, dijital ortamlardan ve basılı eserlerden yazılı ve görsel kaynaklar elde edilmiş ayrıca çeşitli kütüphane arşivlerinden yararlanılmıştır.