Müctehid Tabakalarında Serahsî’nin Konumu, Fıkıh Faaliyeti ve Mezhep Birikimine Katkısı

Fıkıh mezheplerinin teşekkülünden sonra mezhep içi fıkıh faaliyeti türleri ve bu türlerin icrası için gerekli uzmanlık düzeylerini tayine yönelik çalışmalar yapılmış ve bu çalışmalar tabakātü’l-müctehidîn veya tabakātü’l-fukahâ olarak bilinen tasnifleri ortaya çıkarmıştır. Bu makale Hanefî fukahâ için yapılan benzer tasniflerdeki verilerden yola çıkarak Serahsî’nin (ö. 483/1090[?]) mezhep içindeki konumunu, icra ettiği fıkhî faaliyet türlerini ve bu faaliyetlerin hususiyetlerini tespite odaklanmaktadır. Serahsî’nin meşhur eseri el-Mebsût’taki fıkıh faaliyetini dikkate alarak onun Hanefî mezhep birikimine sunduğu katkılara ilişkin de bir takım tespitlerde bulunmayı amaçlamaktadır. Çalışmada elde edilen sonuca göre Hanefî fakîhlerin fıkhî faaliyet türleri ve düzeylerine ilişkin tasniflerde Serahsî “mes’elede müctehid” olarak nitelenmektedir. Bununla birlikte Serahsî tarafından icra edilen fıkıh çalışmalarının “mezhep içi fıkıh faaliyeti” olarak nitelenebileceği anlaşılmaktadır. Serahsî’ye ait fıkıh çalışmalarının farklı düzeylerde birden çok fıkhî faaliyet türünü kapsadığını ve bu faaliyetlerin “tahrîc” ve “tercîh” olmak üzere iki başlıkta ele alınabileceğini söylemek mümkündür.