Zebedu’l-ʿulûm ve ṣâḥibu’l-manṭûḳ ve’l-mefhûm Eseri Bağlamında İbnu’l-Mibred’in Dilciliği Üzerine Bir İnceleme

İbnu’l-Mibred el-Makdisî (ö. 909/1503) çok eser telif eden âlimlerden birisi olup diğer ilimlere hâkim olduğu gibi Arap dilbilgisini inceleyen bir şahsiyettir. Arap dil grameri alanında müstakil bir kitabı bulunmakla beraber farklı eserler içerisinde de dil konularına değinmiştir. Bu eserlerden birisi de ansiklopedik bir kitap niteliği taşıyan Zebedu’l-ʿulûm ve ṣâḥibu’l-manṭûḳ ve’l-mefhûm isimli eserdir. Bu eserde toplamda 42 faklı ilim konusu ele alınmış ve bunlar içerisinde nahiv, sarf, i‘râb, lügat, şevâhid, elğâz, arûz, garîp, me‘ânî, beyân, bedî‘ gibi dil ve belagat bölümleri bulunmaktadır. Mezkûr kitabı, daha önce telif ettiği fakat günümüze ulaşmayan Câmi‘u’l-‘ulûm eserinin hülasası niteliğindedir ve özet bir şekilde nahiv ve sarf konularına değinmiş, garip kelimelerin manalarını açıklamış, dil kurallarında başvurulan istişhâdleri zikretmiş ve farklı dil meselelerini ele almıştır. Çalışmada İbnu’l-Mibred’in hangi alanlarda dil gramerine katkıda bulunduğu, Zebedu’l-ʿulûm eserinde ele aldığı nahiv ve sarf konularına ve onun bu ilimlere nasıl değindiği incelenecektir. İbnu’l-Mibred’in akademik camiada yeterince ele alınmaması böyle çalışmalara ihtiyaç bırakmaktadır.