19. Yüzyıl Osmanlı Toplumunda Kamuoyu Oluşturmada Camiler

Camiler, Osmanlı Devleti’nde önemli bir konuma sahipti. Esas fonksiyonu ibadet etme mekânı olan camiler, bunun yanı sıra sosyal, siyasi ve ekonomik hayatın da bir parçasıydı. Öyle ki Osmanlı mahallesinde toplumsal merkez cami ve mescitlerdi. 19. yüzyıl Osmanlı Devleti’nin birçok sorunla uğraşmak zorunda kaldığı yıllardı. Bir yanda devletin modern sürece dâhil olmak ve tebaasını bir arada tutmak için yaptığı yenilikler bir yanda da gayrimüslim unsurların ayrılıkçı hareketleri vardı. Sosyal ve ekonomik hayata dair modern düzenlemeler yürürlüğe sokulurken geleneksel toplum yapısı da değişime uğruyordu. Bu durum bütün bir yüzyılın özeti gibiydi. Tüm bu karmaşık ve girift yapısı, gittikçe artan merkezi otoritenin varlığı içerisinde, camiler; iktidar dışı unsurlara toplumsal taleplerin dile getirilmesinde bir alan açacaktı. Müslümanlar için kutsal mekânlar olarak kabul edilen camiler; kitlelere ulaşma, eylemlere meşruiyet zemini oluşturma ve dikkatleri üzerine çekme konusunda önemli bazı faaliyetlerin merkezi olacaktı. Bu çalışmada Osmanlı Devleti açısından önemli bir zaman aralığında önemli bir kurumsal mekân olan camilerin, kamuoyu oluşturmadaki etkileri incelenecektir. Ancak bu faaliyetlerin faili devlet ve iktidar gücü değil onun dışında yer alan müslim ve gayrimüslim unsurlar olacaktır.