Tıbbî Teoride Geçiş Döneminin Bir Örneği: Halid İzzet Bey ve Hıfzı’s-Sıhha’sı

Bu çalışmanın amacı 19. yüzyılda Osmanlı Devleti’nde yetişmiş bir askeri doktorun hayatını ortaya çıkarmak, onun sergüzeşti üzerinden bu yüzyıldaki yenilikleri takip etmek ve kaleme aldığı Hıfzıssıhha adlı eserini değerlendirmektir. Halid İzzet Bey (ö.1922) 19. yüzyılda yetişmiş bir Osmanlı askeri doktorudur ve cerrahtır. Bu yüzyıl Osmanlı Devleti’nde hem askeri alanda hem tıp alanında gelişmelerin yaşandığı bir dönemdir. Halid İzzet Bey, Mekteb-i İdadi-i Tıbbiye-i Şahane’de (Tıp Lisesi) okumuş, oradan modern tıp eğitimi verilen Mekteb-i Tıbbiye-i Şahane’de tahsilini tamamlamıştır. Haydarpaşa Askeri Hastanesi’nde, Hamidiye Etfal Hastanesi’nde ve Darülaceze’de görev yapmış, memuriyetinin son yıllarında Makedonya’da İştib Hastanesi’nde çalışmıştır. Tercüme ettiği iki kitaba ek olarak, telif ettiği “Hıfzıssıhha” adlı eseri, onun toplum sağlığı konusunda sorumluluk alan bir hekim olduğunu göstermektedir. Eserini kaleme almasındaki amacı, ders kitabı olarak okutulmasıdır ve hedef kitlesi orta kademedeki öğrencilerdir. Eserde gençlerin hem içinde bulundukları yaşı sağlıklı geçirmeleri için yapmaları gerekenler sıralanmakta, hem de ileriki yaşamlarında evlilik ve ebeveynlik ile ilgili dikkat etmeleri gereken konular anlatılmaktadır. Modern tıp eğitimi almış bir tabibin, eserinin bazı bölümlerinin teorik alt yapısını Hipokrat’tan o güne değin süregelen hümoral patoloji üzerine kurması, çağındaki bakteriyolojik gelişmeleri takip etmekle beraber bu gelişmeleri miyazmacı bir perspektiften yorumlaması eserde dikkat çeken hususlardır. Bu yaklaşım da çağın ruhunu yansıtan güzel bir örnektir.