POSTA PULLARINDA TÜRK MİTOLOJİSİNİN İZLERİ

Dünyada 1840 yılından itibaren görsel kültür ürünü olan posta pulları mektupların ayrılmaz bir parçası hâline gelmiştir. Pul basımı her ülkede Resmî Posta İdareleri tarafından yürütülmektedir. Pullar, ülkenin siyasi duruşunun, ekonomik gücünün, kültürel, sosyal, sanatsal ve tarihî değerlerinin yansıtıldığı önemli bir iletişim aracıdır. Kitlelere mesaj taşıma görevini üstlenen pul, iletişim alanında birçok rol üstlenmektedir. Bu bağlamda Türk mitolojisi pullarda kendisine uygulama alanı olarak yer bulabilmiş midir? Bulabilmişse hangi mitolojik unsurlar kullanılmıştır? İktidar-mitoloji ilişkisi pullara nasıl yansımıştır? Bu ve buna benzer soruların cevaplarının arandığı bu çalışma kapsamında 1863’ten, Ekim 2023’ e kadar basılmış olan 4773 pul incelenmiş ve 22 adet mitolojik unsuru barındıran 200’den fazla pul tespit edilmiştir. Çalışma pullarda en çok kullanılan 11 mitolojik unsurla sınırlandırılmıştır. Bu mitolojik simgeler: ‘Hayat Ağacı’, ‘At’, ‘Ateş’, ‘Bozkurt’, ‘Kartal’, ‘Geyik’, ‘Güvercin’, ‘Yılan’, ‘Ay-Yıldız’, ‘Lale’, ‘Dede Korkut Hikâyeleri’ dir. Bu simgelerin Türk mitolojisindeki anlamı uygulamalı halk bilimi bakış açısıyla incelenmiştir. Bu mitolojik unsurlar arasında özellikle “bozkurt” ve “demir dövme” dışındakilerin çok bilinçli olarak kullanılmadığı düşünülmektedir. Ama kullanılan simgelerin döneminin mitoloji anlayışının bir ürünü olduğu söylenebilir. Uygulamalı halk bilimi çalışmalarının hız kazandığı günümüzde pullarda mitolojinin tam olarak yansıtılamadığı tespit edilmiştir. Günümüzde İngiltere’de kullanılan akıllı pul teknolojisi Türkiye’deki pullara, Türk mitolojisine ait var olan simgeler ya da yeni üretilecek imgeler aracılığıyla uygulanması, pulların daha işlevsel bir görünüm kazanmasını sağlayacağı düşünülmektedir. Bu yazı, Türk mitolojisinin pullarda yeni teknolojik yöntemlerle yeniden uygulanması için bir farkındalık oluşturmak amacıyla kaleme alınmıştır.