ХУДОЖЕСТВЕННАЯ ЛИТЕРАТУРА КАК ИСТОРИЧЕСКИЙ ИСТОЧНИК (НА ПРИМЕРЕ ПРОИЗВЕДЕНИЙ Э. М. РЕМАРКА, Д. ЛОНДОНА, Ч. ДИККЕНСА)

ХІХ ғасырдың екінші жартысы мен ХХ ғасырдың басында Еуропа мен Америка Құрама Штаттарында бірқатар халық өмірінде елеулі оқиғалар болды: әлеуметтік теңсіздік, билікке көңіл толмаушылық, кедейшіліктің өсуі, көтеріліс, революция, соғыс, дағдарыс т.б. Сол уақыттың қиыншылықтары Ч.Диккенс, Д.Лондон, Э.М.Ремарк шығармаларына арқау болды. Тарихи тақырыптағы көптеген көркем шығармалар бар, бірақ олардың барлығы тарихи фактілердің дұрыстығын көрсетпеуі мүмкін. Ал бұл батыстық әдебиетшілер өз заманың куәгері ретінде әдеби шығармаларында кейіпкерлер мен оның қоғамдағы рөлі арқылы сол уақыттың мәселелерін көрсете алды. Осы уақытта дейін олардың шығармалары көбі дерлік тарихта Кеңес Үкіметі тұсындағы және Ресейлік ғалымдардың көзқарасымен бағаланып келді. Бұл мақалада Ч.Диккенс, Д.Лондон, Э.М.Ремарктың әдеби шығармаларын тарихи дереккөз ретінде қарастырып, мұрағат құжаттары және кейінгі шыққан зерттеулер негізінде жан-жақты талданды. .Олардың шығармалары тек Еуропа мен Америкаға ғана емес, Ресейдегі халыққа, тіпті қазақ зиялыларының еңбектеріне де әсері тигені сөзсіз. Сондықтан бұл мақалада Ч.Диккенс, Д.Лондон, Э.М.Ремарктың шығармаларындағы халық тұрмысын, олардың арман тілектері, сол замандағы оқиғаларға, әдебиетшілердің өмірбаяндарына тарихи шолу жасалынды. Кілт сөздер: тарихи дереккөздер, Ч.Диккенс, Д.Лондон, Э.М.Ремарк, шығармалар, халық тұрмысы. Во второй половине девятнадцатого и начале двадцатого веков в Европе и Соединенных Штатах произошел ряд заметных событий в жизни населения: социальное неравенство, недовольство властью, рост бедности, восстание, революция, война, кризис и т. д. невзгоды того времени легли в основу произведений Ч. Диккенса, Д. Лондона, Э. М. Ремарка. Существует множество художественных произведений на историческую тематику, но не все из них могут отражать достоверность исторических фактов. И эти западные литераторы, как свидетели своего времени, смогли показать проблемы того времени через персонажей в своих литературных произведениях и его роль в обществе. До этого времени многие из их произведений были оценены в истории с точки зрения советских и российских ученых. В этой статье рассматриваются литературные произведения Ч. Диккенса, Д. Лондона, Э.М.Ремарка как исторический источник и всесторонне анализируются на основе архивных документов и последующих исследований. Несомненно, их произведения оказали влияние не только на Европу и Америку, но и на население России и даже на творчество казахской интеллигенции. Поэтому в этой статье был представлен исторический обзор жизни народа в произведениях Ч. Диккенса, Д. Лондона, Э.М. Ремарка, их мечтаний, событий того времени, биографий литераторов. Ключевые слова: исторические источники, Ч. Диккенс, Д. Лондон, Э. М. Ремарк, произведения, народный быт. In the second half of the nineteenth and early twentieth centuries in Europe and the United States there were a number of notable events in the life of the population: social inequality, discontent with the authorities, rising poverty, rebellion, revolution, war, crisis, etc. the hardships of that time formed the basis of the works of Charles Dickens, D. London, E. M. Remarque. There are many works of art on historical subjects, but not all of them can reflect the authenticity of historical facts. And these Western writers, as witnesses of their time, were able to show the problems of that time through the characters in their literary works and his role in society. Until that time, many of their works were evaluated in history from the point of view of Soviet and Russian scientists. This article discusses the literary works of Ch . Dickens, D. London, E. M. Remark as a historical source and are comprehensively analyzed on the basis of archival documents and subsequent research. Undoubtedly, their works influenced not only Europe and America, but also the population of Russia and even the creativity of the Kazakh intelligentsia. Therefore, this article presents a historical overview of the life of the people in the works of Charles Dickens, D. London, E. M. Remarque, their dreams, the events of that time, biographies of writers. Keywords: historical sources, Charles Dickens, D.London, E. M. Remarque, works, folk life.