ЭТАПЫ РОСТА НАЦИОНАЛЬНОГО САМОСОЗНАНИЯ И ИНТЕЛЛЕКТУАЛЬНОЙ СРЕДЫ В ИРАНЕ (1900 -1979)

Мақала Ирандағы ұлттық сананың қалыптасу кезеңдерін зерделеуге арналған. Мақалада Иран халқының ұлттық санасының қалыптасуына әсер ететін негізгі факторлар талданады. Сондай-ақ автор Ирандағы ұлттық сананың қалыптасу кезеңдерін ұлттық саясат контекстінде және интеллектуалды ойдың өсу кезеңіне қатысты қарастырады. Иран елінің модернизациялану яғни, жаңғыру кезеңдерін қарастыра отырып, интеллектуалды ойдың өсу үдерісін сипаттайды. Ирандағы модернизация үдерісіндегі негізгі кезеңдер Конституциялық революция, «ақ революциясы» мен «ұлтшылдық идеялар» кезеңі, исламдық даму моделін құру кезеңінің ұлт санасына әкелген өзгерістерін зиялы қауым қызметі мен зиялы ойдың өрісін талдау арқылы ашады. Ирандағы өткен тарихтың ортақтығы негізінде полиэтникалық қоғамнан біртұтас Иран ұлтын қалыптастыруға бағытталған стратегиясы және парсыландыру стратегиясының қоғамның саяси- әлеуметтік өміріндегі басымдылыққа ие болу факторына тоқталады. Осылайша ұлттық санадағы жаңғыру үдерісі зиялы қауым идеялары арқылы қарастырылады. Ұлт зиялыларының ұлттық бірегейлікті сақту мен халықтың санасын ояту үшін жасаған әрекеттері арқылы ұлттық сананың өсу кезеңдері талданады. Нәтижесінде, қоғамның барлық саласын қамтитын күрделі жаңғыру процессі және ұлттық сананы қалыптастырушы интеллектуалдардың зайырлы және діни ойларының өсу кезеңдері салыстырыла отырып талданады. Кілт сөздер: Зиялы қауым, ұлттық сана, «бір тұтас Иран ұлты», ұлттық бірегейлік, батыстану, жаңғыру, жаһандану. Статья посвящена изучению этапов формирования национального самосознания Ирана. Сделан анализ основных факторов, вляющих на формирование национального самосознания народа Ирана в условиях глобализации. Рассмотрены также этапы формирования национального самосознания в контексте национальной политики и этапов развития интеллектуальной мысли. Разбирая вехи модернизации Ирана, автор описывает процесс развития интеллектуальной мысли. Определено влияние таких основных этапов процесса модернизации, как Конституционная революция, «белая революция», этап «националистических идей», этап строительства модели исламского развития на национальное самосознание через анализ роли интеллигенции и развития интеллектуальной мысли. Подробно рассмотрен фактор приоритетности в социально-политической жизни общества стратегии персизации, направленной на формирование из полиэтнического общества единого народа Ирана на основе общей истории. Таким образом, процесс модернизации национального сознания рассматривается через идеи интеллигенции. Анализируются этапы роста национального сознания через действия национальной интеллигенции для сохранения национальной идентичности и пробуждения сознания народа. В результате сделан сравнительный анализ сложного процессa модернизaции, охватывающего все сферы жизни общества, этапы развития светской и религиозной мысли интеллектуалов, формирующих национальное самосознание. Ключевые слова: Интеллигенция, национальное сознание» «Единая иранская нация», национальная идентичность, Abstrаct The article is devoted to the stages of the formation of the national consciousness of Iran. An analysis of the main factors influencing the formation of the national identity of the Iranian people in the context of globalization is made. The stages of the formation of national self-consciousness in the context of national policy and the stages of development of intellectual thought are also considered. Analyzing the milestones of the Iran’s modernization, the author describes the process of development of intellectual thought. The influence of such main stages of the modernization process as the Constitutional Revolution, the White Revolution, the stages of nationalist ideas, the stage of building a model of Islamic development on national self-consciousness was determined through an analysis of the role of the intelligentsia and the development of intellectual thought. The factor of priority in the socio-political life of the society the persianization strategy, aimed at the formation of a single people of Iran from a multi-ethnic society on the basis of a common history, which is considered details. As a result, a comparative analysis of the complex process of modernization was made, covering all spheres of society, the stages of development of secular and religious thought of intellectuals who form national self-consciousness. Keywords: Intelligentsia, national consciousness" "United Iranian nation", national identity, Wester- nization, modernization, globalization