AKDENİZ’E YÖNELİK İTALYAN TEHDİDİ VE TÜRKİYE’NİN DİPLOMATİK ÇÖZÜM ARAYIŞLARI (1935-1936)

Birinci Dünya Savaşı’ndan sonra İtalya, artan nüfusu karşısında önemli bir problem ile karşı karşıya gelmiş, bu durumu fırsata çevirmeye çalışan ve 1922 yılında İtalya ‘da iktidara gelen Mussolini, ülkesinin dış politikasında ciddi değişimlere giderken, daha önce vazgeçilen Türkiye emellerini de tekrar gündeme gelmiştir. 1929 Dünya Ekonomik Krizi’nin İtalya üzerinde yarattığı olumsuzluk mali durum Mussolini’nin yeni arayışlara yönelmesini tetiklemiş ve bu yönde 19 Mart 1934’teki açıklamasında İtalya ‘nın istikbalinin Avrupa’dan daha ziyade, daha çok Afrika ve Asya ‘da olduğunu ifade etmesi; İtalya’nın Orta ve Yakın Doğu’da yayılma emellerini ortaya çıkarmış ve bu durum Türkiye’yi rahatsız etmiştir. Bu doğrultuda, uluslararası siyasette saygınlığını arttıran Türk Hükûmeti, İtalyan yönetiminin emellerini takip etmek suretiyle gerçekleşmesi muhtemel değişimlere karşı siyaset geliştirme gayretiyle hareket etmiştir. dönemin Dışişleri Bakanlığı Genel Sekreter Vekili Mehmet Emin Ali Türkgeldi, farklı Avrupa merkezlerindeki Türkiye büyükelçiliklerinden sağlanan verileri de merkeze alarak Avrupa’daki politik değişimleri ele alan altmış dört sayfalık bir rapor hazırlamıştır. İtalya’nın Akdeniz siyaseti özelinde de önemli tespit ve değerlendirmeleri Türkiye’nin bu savaş öncesinde bölgeye ilişkin politikaları bağlamında fevkalade yol gösterici olmuştur. Araştırmanın yöntemi, veri toplama tekniği olarak doküman analizine dayanmaktadır. Araştırma konusu ile ilgili olarak başta akademisyenler, gazeteciler ve araştırmacılar tarafından derlenmiş, hazırlanmış ve yayınlanmış kitaplar, makaleler, raporlar, haberler, yorumlar gibi verilerden yararlanılmıştır. Döneme ilişkin belgelerin çalışmaya ışık tutması amacıyla Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivinden yararlanılmıştır.