PSYCHOLOGICAL AND PEDAGOGICAL BASES FOR THE DEVELOPMENT OF SCHOOLCHILDREN'S INTELLECTUAL ABILITIES

Мақалада «қабілет», «интеллект», «интеллектуалдық қабілеттер» сияқты ұғымдардың анықтамалары берілген. Жалпы қабілеттерді жіктеудің әртүрлі тәсілдерін талдау негізінде интеллектуалдық қабілеттердің құрамдас бөліктері сипатталады. Жасөспірім оқушылардың интеллектуалдық қабілеттерін дамытудың ерекшеліктері мен мүмкіндіктері қарастырылады. Қабілет ұғымының мәні «бейім» және «белсенділік» ұғымдары арқылы ашылады. Қабілеттер мен бейімділіктердің арақатынасы дарындылықты зерттеуде екі қарама-қарсы бағыттың күресінде түсіндірілді: тұқым қуалайтын қабілеттер теориясы (қабілеттер бейімділікке дейін төмендейді) және алынған қабілеттер теориясы.Заманауи білім беру білім беру мақсаттарын анықтауда оқушылардың білімді меңгеруінен олардың жеке тұлғасын дамытуға баса мән беруді көздейді. Оқушыларға білім беру енді білім берудің басты мақсаты емес, оқушыларды дамыту құралы ретінде қарастырылады. Қабілеттердің дамуы кезінде олардың даму деңгейінің жоғарылауын түсінеміз. Жасөспірімдік шақтағы сынып оқушыларының интеллектуалдық қабілеттерін дамытудың негізі – концептуалды ойлауын қалыптастыру. Психикалық процестер қабілеттер арқылы жүзеге асады. Демек, қабілеттердің дамуы психикалық процестердің қызметін жетілдірумен тығыз байланысты. Қабілеттер ерекше және жалпы болып бөлінеді. Қабілеттердің қайсысын ерекше, қайсысын жалпы (қандай негізде қабілеттерді жалпы және арнайы қабілеттерге жіктеу керек) деген сұрақ қазіргі қабілет психологиясында даулы мәселе болып табылады. Көзқарастардың бірі – жалпы қабілеттер адам әрекетінің жетекші формаларының неғұрлым жалпы жағдайларымен, ал ерекшелері – жеке әрекет түрлерімен байланысты болады. Қабілеттерді жалпы және арнайы деп бөлу тәсілдерінің әртүрлілігіне қарамастан, барлық психологтар жалпы қабілеттерді интеллектпен байланыстырады. Осыдан интеллектуалдық қабілеттерді қамтитын жалпы қабілеттерді дер кезінде және барынша тиімді дамытудың маңыздылығы шығатыны жайлы мәліметтерде қамтылған.