{"title":"Zagadnienia identyfikacji osadnictwa budziarskiego w drugiej połowie XVIII i na początku XIX w. na przykładzie Puszczy Solskiej","authors":"Dominik Róg","doi":"10.23858/khkm69.2021.2.004","DOIUrl":"https://doi.org/10.23858/khkm69.2021.2.004","url":null,"abstract":"Na podstawie zbiorów archiwalnych, m.in. z Archiwum Ordynacji Zamojskiej ze Zwierzyńca, podjęto próbę zarysowania problematyki osadnictwa budziarskiego w Puszczy Solskiej — kompleksie leśnym w południowej części Lubelszczyzny. Budziarze zamieszkiwali te tereny od połowy XVIII w. do pierwszej połowy XIX w. W większości wywodzili się z okolicznych chłopów, początkowo zajmowali się rzemiosłem leśnym, m.in. smolarstwem, z czasem również uprawą niewielkich pól i łąk, hodowlą oraz bartnictwem. W artykule wyjaśniono genezę i rozwój tego osadnictwa oraz jego lokalizację na podstawie źródeł pisanych i kartograficznych, a także wskazano metody identyfikacji osad. Zaprezentowano także wyniki przeprowadzonej współcześnie weryfikacji terenowej.","PeriodicalId":34773,"journal":{"name":"Kwartalnik Historii Kultury Materialnej","volume":" ","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2021-10-20","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"41993519","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Urzędnicy centralni książąt szczecińskich w XVI i na początku XVII wieku","authors":"R. Gaziński","doi":"10.23858/khkm69.2021.2.002","DOIUrl":"https://doi.org/10.23858/khkm69.2021.2.002","url":null,"abstract":"W artykule omówiono tryb powoływania, kompetencje i uposażenie urzędników centralnych/dworskich Księstwa Szczecińskiego w XVI i w pierwszych dekadach XVII w. Zwrócono uwagę na urząd marszałka nadwornego i jego zastępcy — podmarszałka. Do lat siedemdziesiątych XVI w. kompetencje zbliżone do marszałkowskich miał ochmistrz dworu, którego rolę z czasem sprowadzono do opieki nad fraucymeremksiężnej. Kontrolę nad kancelarią książęcą sprawował kanclerz. Ostatnim z centralnych urzędników Księstwa Szczecińskiego był rentmistrz krajowy, prowadzący nadzór nad prywatną szkatułą władcy.","PeriodicalId":34773,"journal":{"name":"Kwartalnik Historii Kultury Materialnej","volume":" ","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2021-10-20","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"45149532","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Ponowne spojrzenie na wyniki badań grodu książęcego w Błoniu","authors":"M. Błoński","doi":"10.23858/khkm69.2021.2.005","DOIUrl":"https://doi.org/10.23858/khkm69.2021.2.005","url":null,"abstract":"W artykule przytoczono najważniejsze rezultaty wykopalisk prowadzonych na grodzisku w Błoniu zwanym Łysa Góra w latach 1949–1951 i w 1971 r., zbudowanym przez Konrada Mazowieckiego w latach trzydziestych lub czterdziestych XIII w. Przedstawiono hipotezy formułowane odnośnie do odkrytych tam reliktów — pozostałości murowanego budynku uznanego za siedzibę księcia mazowieckiego, Siemowita I. Śladami budowli były m.in. cegły zdobione nacięciami i szkliwione oraz fragment powleczony farbą. W tekście zaprezentowano niepublikowane informacje o odkrytej tam ceramice budowlanej, m.in. archiwalne zdjęcia cegieł, dokładne wymiary całych egzemplarzy oraz skład chemiczny szkliwa pokrywającego ozdobne cegły. Dokonano też weryfikacji funkcji jednego z fragmentów.","PeriodicalId":34773,"journal":{"name":"Kwartalnik Historii Kultury Materialnej","volume":" ","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2021-10-19","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"41497300","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Zastosowanie metod analizy modularnej i cosine quantogram w analizie sposobu rozmierzenia siedlisk regularnych wsi z nawsiem (typu Angerdorf)","authors":"Maria Legut-Pintal, Anna Kubicka-Sowińska","doi":"10.23858/khkm69.2021.2.006","DOIUrl":"https://doi.org/10.23858/khkm69.2021.2.006","url":null,"abstract":"W artykule starano się wykazać, że zastosowanie metody cosine quantogram może wspomóc oparte na analizie modularnej studia nad układami przestrzennymi osad. Metoda cosine quantogram była dotychczas używana do określania podstawowych jednostek miar w architekturze. W badaniach struktur osadniczych może służyć jako statystyczne potwierdzenie wykorzystania modułu w rozmierzeniu i być pomocna w wyznaczeniu pierwotnej szerokości parcel. Weryfikację przeprowadzono na przykładzie regularnych wsilokacyjnych o średniowiecznej metryce (typu Angerdorf), obecnie istniejących: Mnichowice, Templewo, Czeska Wieś oraz dwóch wsi zanikłych w średniowieczu: Goschwitz na Śląsku i Hol koło Pragi. Zaproponowana metodologia może mieć szersze zastosowanie w badaniach historyczno-urbanistycznych.","PeriodicalId":34773,"journal":{"name":"Kwartalnik Historii Kultury Materialnej","volume":" ","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2021-10-19","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"42366472","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"„Revisio Balnei Civilis Casimiriensis” z 1644 roku. Kazimierska łaźnia miejska w świetle wczesnonowożytnych źródeł pisanych","authors":"Bartosz Drzewiecki, S. Stańczyk","doi":"10.23858/khkm69.2021.2.003","DOIUrl":"https://doi.org/10.23858/khkm69.2021.2.003","url":null,"abstract":"Artykuł dotyczy łaźni miejskiej w Kazimierzu pod Krakowem w okresie wczesnonowożytnym. Na podstawie rewizji przedsiębiorstwa z 1644 r. oraz innych źródeł proweniencji miejskiej, przede wszystkim rachunków, możliwie było dokładne zlokalizowanie nieistniejącego dziś budynku, opisanie jego architektury, wyposażenia i inwestycji w celu zapewnienia stałych dostaw wody. Powodzie, okupacja szwedzka, zmiana koryta Wisły w 1678 r. rujnowały przedsiębiorstwo, które ostatecznie przestało funkcjonować na przełomie XVII i XVIII w.","PeriodicalId":34773,"journal":{"name":"Kwartalnik Historii Kultury Materialnej","volume":" ","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2021-10-18","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"49668646","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Średniowieczny kościół Świętego Wojciecha na Zawodziu w Kaliszu — badania i interpretacje","authors":"Dariusz Wyczółkowski","doi":"10.23858/khkm69.2021.2.001","DOIUrl":"https://doi.org/10.23858/khkm69.2021.2.001","url":null,"abstract":"Celem artykułu jest przedstawienie informacji o początkach kościoła Św. Wojciecha w Kaliszu funkcjonujących dotychczas w literaturze oraz próba ich weryfikacji. Tytułowa świątynia leży na terenie przygrodowej osady Kalisz Zawodzie. Z uwagi na bliskość grodu oraz wezwanie badacze zaliczali go do najstarszych, jedenastowiecznych kościołów parafialnych w Kaliszu. Powtórna analiza źródeł pisanych pozwoliła na przesunięcie daty jego powstania na XII–XIII w. Z kolei dalsze uściślenie czasu wzniesienia świątyni — po połowie XII w. było możliwe dzięki analizie wyników dawnych i nowszych badań archeologicznych prowadzonych wewnątrz kościoła i na terenie cmentarza przykościelnego. Dostarczyły one dowodów, żebudowlę wzniesiono na terenie osady użytkowanej od X do przełomu XII i XIII w.","PeriodicalId":34773,"journal":{"name":"Kwartalnik Historii Kultury Materialnej","volume":" ","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2021-10-18","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"43437095","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Ekonomiczny aspekt funkcjonowania zakładu rzemieślniczego w Krakowie pod koniec XVI i w pierwszej połowie XVII wieku na przykładzie przedsiębiorstwa piwowarsko-karczmarskiego","authors":"S. Dryja","doi":"10.23858/khkm69.2021.1.003","DOIUrl":"https://doi.org/10.23858/khkm69.2021.1.003","url":null,"abstract":"Zagadnienia przedstawione w tekście dotyczą analizy kosztów produkcji piwowarskiej w Krakowie u schyłku XVI w. na podstawie Obrachowania kosztu waru piwa dołączonego do taksy wojewodzińskiej wydanej w 1593 r. Podzielono je na cztery zasadnicze grupy: surowce i materiały, robociznę, podatki i opłaty oraz czynsz. Ustalono, że największy wpływ na cenę trunku miały surowce (pszenica, chmiel, drewno do opalania pieców), a pozostałe składniki miały znaczenie marginalne. W artykule przeanalizowano też funkcjonowanie rynku w obliczu gwałtownych fluktuacji cen surowców. Wskazano na prawdopodobne przestrzeganie cen zawartych w taksach, rekompensowanie drożejących surowców poprzez zaniżanie jakości piwa, a tym samym na negatywną rolę mechanizmu regulacji cen w pierwszej połowie XVII w.","PeriodicalId":34773,"journal":{"name":"Kwartalnik Historii Kultury Materialnej","volume":" ","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2021-07-31","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"42926613","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Modele architektoniczne narzędziem włoskiej praktyki projektowania i ich stosowanie w dawnej Rzeczypospolitej","authors":"P. Dettloff","doi":"10.23858/khkm69.2021.1.005","DOIUrl":"https://doi.org/10.23858/khkm69.2021.1.005","url":null,"abstract":"Artykuł poświęcony jest wyjaśnieniu pojęcia modelu architektonicznego, jego genezy i praktyki zastosowania na ziemiach polskich. Zwyczaj ich wykonywania wprowadzili w Rzeczypospolitej włoscy architekci, a ugruntować mogli budowniczowie z krajów niemieckich. Modele były znane i wykonywane od XVI w., zapewne znacznie częściej niż wskazują na to nieliczne, zachowane do dziś egzemplarze. Te ostatnie pochodzą z XVIII w., a przedstawiają hełmy wież kolegiaty św. Anny w Krakowie, fasadę katedry poznańskiej oraz drewniany kościół w Szalowej.","PeriodicalId":34773,"journal":{"name":"Kwartalnik Historii Kultury Materialnej","volume":" ","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2021-07-31","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"46500660","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Techniki rozbiórki krzyżackich obiektów warownych w średniowieczu (Potterberg, Nieszawa, Toruń, Papowo Biskupie)","authors":"Dominika Szczupak","doi":"10.23858/khkm69.2021.1.001","DOIUrl":"https://doi.org/10.23858/khkm69.2021.1.001","url":null,"abstract":"Tematem artykułu jest rozbiórka kilku wybranych założeń krzyżackich, mających mury o konstrukcji drewniano-ziemnej (w 1283 r., Potterberg), ceglanej (w XV w., zamki w Nieszawie i Toruniu) lub kamiennej (w XV w., Papowo Biskupie). Omówiono okoliczności podjęcia tych prac oraz próbę rekonstrukcji przebiegu i organizacji tych przedsięwzięć na podstawie źródeł pisanych oraz wyników dotychczasowych badań archeologicznych.","PeriodicalId":34773,"journal":{"name":"Kwartalnik Historii Kultury Materialnej","volume":" ","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2021-07-31","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"43980489","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Świat kultury materialnej na magnackim dworze na przykładzie rejestrów majątkowych Anny Katarzyny z Sanguszków Radziwiłłowej z lat 1738–1741","authors":"Anna Penkała-Jastrzębska","doi":"10.23858/khkm69.2021.1.006","DOIUrl":"https://doi.org/10.23858/khkm69.2021.1.006","url":null,"abstract":"Celem artykułu jest analiza rejestrów majątku kanclerzyny litewskiej Anny Katarzyny z Sanguszków Radziwiłłowej, rozpoznanie rytmu funkcjonowania jej dworu, w tym odróżnienie spraw codziennych od różnych przejawów przepychu i luksusu. Podstawą są rozmaite rejestry majątkowe kanclerzyny. Analizowane materiały z lat 1738–1741 dotyczą przede wszystkim specyfiki funkcjonowania dworu bialskiego. Bazę źródłową uzupełniają zapiski z prywatnej korespondencji, wskazujące na prywatne upodobania magnatki i sposób pozyskiwania określonych przedmiotów. Wykorzystane rejestry rzeczy ukazane zostały jako cenne źródło do poznania dworskiej codzienności w XVIII stuleciu oraz doskonały materiał do badań wielu zagadnień z ówczesnej sfery materialnej.","PeriodicalId":34773,"journal":{"name":"Kwartalnik Historii Kultury Materialnej","volume":" ","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2021-07-31","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"43577256","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}