{"title":"Yûnus Emre’de Can/Ruh Kavramı","authors":"F. Yalçinkaya","doi":"10.24082/2021.ABKED.325","DOIUrl":"https://doi.org/10.24082/2021.ABKED.325","url":null,"abstract":"Türk dünyasının büyük şairlerinden biri olan Yûnus Emre’nin, şiirlerinde can/ruh temasına oldukça geniş yer verdiği görülür. Yûnus Emre’nin şiirlerinde can ölümle ilişkilidir. Ölüm temalı şiirlerinde can/ruh kavramı, bazen açık bazen ise kapalı bir şekilde yer alır. Yûnus için ise ölüm korkulacak bir olgu değildir; tersine sevgiliye, dosta ulaşma anlamına gelir. Ölmek bedenin yok olması canın dosta kavuşmasıdır. Çünkü ölen maddî olan bedendir. Can/ruh ise ölümsüzdür. Ölmek, canın hapsolduğu bedenden kurtuluşudur. \u0000Makalede, Yûnus Emre Divanı’nda yer alan şiirlerdeki can/ruh teması ele alınmıştır. Yûnus Emre’nin şiirlerinden hareketle onun can kavramıyla ne anlatmak istediği incelenirken can kavramının daha iyi anlaşılabilmesi için canla ilişkili olan ölüm ve ruh gibi kavramlara da yer verilmiştir. \u0000Bu çalışmada öncelikli olarak tarihi kaynaklardan faydalanarak Yûnus Emre’nin hayatı ve eserleri hakkında bilgi verilmiştir. Daha sonra Yûnus Emre ile ilgili yapılan çalışmalar içerisinden konumuzla ilgili olanlara değinilmiştir. Metin örnekleri, Mustafa Tatcı tarafından hazırlanmış olan Dîvân-ı Yûnus Emre adlı kitaptan alınmıştır. Bu kitaptaki numaralandırmaya aynen bağlı kalınmıştır. Yûnus Emre’nin şiirlerinde kullanmış olduğu can/ruh metaforunun daha iyi anlaşılabilmesi için yerli ve yabancı kaynaklarda bu metaforun kullanımı hakkındaki görüşlere yer verilmiştir. Canın uçması, can ölüm ilişkisi, kafes kuş ilişkisi kısaca ele alınmıştır. Bütün bu terimlerin ölümü çağrıştırdığı tespit edilmiştir. \u0000Yûnus’un şiirleri incelendiğinde onun başlangıçta ölümü kabul etmediği görülür. Oysaki Yûnus’un ölüm karşındaki tavrının ne olduğu bellidir. Fakat Yûnus sadece kendi gözüyle bakmaz dünyaya. O, çevresindekilerinin gözüyle de bakar. Aslında Yûnus ölümden korkanlara yolculukları sırasında rehberlik eden biridir. Çünkü ölüm, vuslata ermek, sevgiliye kavuşmaktır.","PeriodicalId":274288,"journal":{"name":"ALEVİLİK–BEKTAŞİLİK ARAŞTIRMALARI DERGİSİ","volume":"4 2","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2021-07-06","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"114105724","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Aleviliğin Dönüşümü Bağlamında Hacılı Pir Sultan Ocağı (Evi)","authors":"Çiğdem Demirbilek","doi":"10.24082/2021.ABKED.322","DOIUrl":"https://doi.org/10.24082/2021.ABKED.322","url":null,"abstract":"Bu makale, geleneksel Aleviliğin yapı taşlarından biri olan Dedelik kurumunun kentleşmeye bağlı dönüşümünü, Hacılı Pir Sultan Ocağı örneği üzerinden ele almaktadır. Köylerde yaşayan geniş halk kitlelerinin, sosyo-ekonomik nedenlerle kent merkezlerine göç etmesi, Alevilik kurumlarının işlevini de etkilemiştir. Kırdan kente göç öncesinde, aktif bir şekilde Dede-Talip ilişkisini sürdüren Alevi toplulukları, göçün ardından geleneksel ortamlarından uzaklaşmış, bulundukları yeni sosyo-ekonomik düzende bu ilişkiyi koruyamamıştır. Dede-Talip ilişkisinin kent merkezlerinde eskisi gibi kurulamaması, başta Dedelik olmak üzere Aleviliğin temel kurumlarının işlevselliğini olumsuz yönde etkilemiştir. \u0000Merkezi, Sivas’ın Banaz köyünde bulunan Pir Sultan Ocağı’nın, Tokat ilinin Almus ilçesine bağlı Çambulak köyünde, Pir Mehmet üzerinden ilerleyen ve Tunceli’nin Pülümür ilçesine bağlı Hacılı Köyü’nde, Er Gaib üzerinden ilerleyen iki kolu bulunmaktadır. Bu çalışma, Er Gaib üzerinden aktarılan ve işlevini günümüzde de sürdürmeye çalışan Hacılı Pir Sultan Ocağı’na odaklanmaktadır. Tarihi cemevi, ocak evi mekânı olan Hacılı Pir Sultan Ocağı (Evi)’nın işlevi, Ocağın Pirlerinden Mehmet Çelebi tarafından yürütülmektedir. Yöre halkı tarafından “Büyük Dam” olarak adlandırılan bu tarihi mekânın kuruluşu, yaklaşık altı yüz yıl öncesine, Pir Sultan’ın, Erdebil Tekkesi’nden Anadolu’ya döndüğü zamana rastlar. Bu çalışmada, Büyük Dam’ın tarihine dair anlatılara genişçe yer verilerek Dedelik kurumunun dönüşümü açısından Mehmet Çelebi’nin yaşamı ve Dedelik süreci ayrı bir başlık altında irdelenmiştir. \u0000Günümüzde Büyük Dam’da artık cemlerin yapılmadığı bilinmektedir. 1980 Askeri Darbesi, 1992 Erzincan Depremi, uzun süren Olağanüstü Hal dönemleri ve değişen sosyo-ekonomik koşulların etkisiyle köy nüfusu on yıllar boyunca giderek azalmıştır. Kentleşmenin etkisi ile köydeki yaşamın ilçe ve il merkezlerine taşınması süreci, bu azalışı şiddetlendirmiş, geleneksel Dede-Talip ilişkisine zarar vermiş ve Hacılı Pir Sultan Ocağı’nın işlevini olumsuz yönde etkilemiştir. Bunların yanı sıra, yerinde yapılan görüşmeler sonucunda, Mehmet Çelebi Dede’nin hem köy halkı hem de talipleri açısından büyük önem arz ettiği, dahası Ocağın işlevinin günümüzde halen sürdürülebilmesinde etkili ve kritik bir role sahip olduğu tespit edilmiştir.","PeriodicalId":274288,"journal":{"name":"ALEVİLİK–BEKTAŞİLİK ARAŞTIRMALARI DERGİSİ","volume":"41 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2021-07-06","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"130973661","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Ana Buyere’nin Kırk Meleği - Dersim Alevileri’nin Kozmolojisinde Doğum, Ölüm ve Ölümsüzlük","authors":"Gülkızılca Yürür","doi":"10.24082/2021.ABKED.313","DOIUrl":"https://doi.org/10.24082/2021.ABKED.313","url":null,"abstract":"İnsana yaşam evrelerinde eşlik eden meleklerin varlığı fikrine, tek tanrılı, düalist ve çok tanrılı dinlerde rastlanmaktadır. Yaşamın en önemli eşiği olan doğum olayında doğum meleklerinin bebeğin kaderini bedenine işleme işlevleri Tevrat ve Kur’ân’da yazılı olarak belirtilmenin yanı sıra, Anadolu’nun özellikle kadınlar tarafından hatırlanan sözlü anlatılarında detaylı olarak yer alır. Bu yazılı ve sözlü anlatılar bir insanın benzersizliği, içerdiği olasılıklar, dünyadaki yerinin ve yolunun oluşmasına etki eden kuvvetler konusunda bir toplumun verdiği cevapları içerir. Bu makalede farklı inanç sistemlerinden birkaç örneğine değinilen doğum melekleri, sayı ve nitelik açısından farklılık göstermekle beraber, ortak noktaları insan bedeni aracılığıyla başka bir evrenden bu dünyaya akan emanetleri yeni doğana teslim etmeleridir. Bebeğin meziyetleri olarak kendini gösterecek özleri getiren, “doğum kapısı” açıldığında bebeğin canı ve özleriyle beraber kırk günlüğüne insan alemine geçen ve kolay bir doğum geçirmesi için anneye yardım eden kırk melek anlatısı, Sivas, Erzincan, Eskişehir, Hakkâri, Bolu gibi Anadolu’nun farklı bölgelerinde tespit edilmiştir. Kırk melek inancı Anadolu’nun tüm yerel kültürlerinde bilinmekle beraber, sadece Dersim (Tunceli) Alevilerinin kozmolojisinde kutsal bir ziyaret olan bir doğal coğrafi oluşuma, Pülümür’deki Ana Buyere buzul gölüne bağlanmaktadır. \u0000Dersim kozmolojisine göre yüksek bir dağ zirvesindeki, yağmurlardan ve yeraltı sularından beslenen bir buzul gölünün doğum ve bebekte bir araya toplanacak özlerle ilişkisi, insan, yeraltı ve yerüstü arasındaki akışlar konusunda ima ettiği önermelere odaklanarak incelenecektir. Ana Buyere buzul gölü, bir ekosistem gibi farklı unsurlarının uyumlu şekilde birbirini desteklemesi gereken bir beden algısını; insan benliğinin diğer insanlara ve insan olmayan varlıklara karşı geçirgen, bazen ortadan kalkabilen sınırlarını nasıl kurmaktadır? İman, izam, fam (kavrayış) gibi öte dünyadan geldiği düşünülen özleri taşıyan meleklerin yuvası olarak yabani dünyadaki bir gölün tanımlanması, insan bilinç ve kavrayışının nereden geldiği hakkında, tek tanrılı dinlerin anlatısından farklı bir önerme sunar mı? Bu çalışmanın savına göre, Çewres Hure Ana Buyere (Ana Buyere’nin kırk meleği) anlatıları, Anadolu ve Mezopotamya’nın Demeter kültünden, Hitit su kültlerine kadar uzanan bir soyağacına sahiptir. Ayrıca Kızılbaş inancının belkemiğini oluşturan, kırkların birliğini sağlama; kendi içinde bütün evreni barındırdığı düşünülen insanın tüm özlerinin uyumlu bütünleşmesi sürecine dair anlatılar, Dersim kültürünün temel köşe taşları olan Düzgün Baba, Munzur Baba gibi kutsal “masum çobanların” ölümsüzleşme sürecini ve nasıl insan bedeninin sınırlarından kurtularak bir dağ ve bir nehirle bir olduğunu açıklamaktadır. Kırk melek anlatısıyla, bireyin kendini bulması ve evreni oluşturan özlerin sürekli dönüşümü aynı deneyimin içinde toplanır, bütün ve parçalar arasındaki dinamik ilişkinin işleyiş mekanizması ","PeriodicalId":274288,"journal":{"name":"ALEVİLİK–BEKTAŞİLİK ARAŞTIRMALARI DERGİSİ","volume":"53 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2021-07-06","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"122838444","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Hasan Onat’ın Alevî Gelenek Hakkındaki Çalışmaları ve Alana Katkısı","authors":"Cenksu Üçer, Münevver Toköz","doi":"10.24082/2021.ABKED.323","DOIUrl":"https://doi.org/10.24082/2021.ABKED.323","url":null,"abstract":"Bu makale, 26.09.2020 tarihinde Hakk’a yürüyen Prof. Dr. Hasan Onat’ın Alevî gelenek hakkındaki çalışmalarını ve alana katkısını ele almaktadır. Onat Türkiye’nin yetiştirdiği önemli bir akademisyen ve fikir adamıdır. \u0000İslam Mezhepler Tarihçisi olarak ilk dönem Şiîlik, 20. Yüzyıl Şiîliği, İran Şiîliği, mezhep ayrımcılığı ve çatışmaları, mezhepler üstü yaklaşım, Türkiye’de din anlayışları ve değişimi gibi gerek klasik gerek yakın dönem gerekse güncel farklı konularda pek çok akademik çalışma yapmıştır. Bununla beraber öğrencilerine de -özellikle klasik dönemleri olmak üzere- Hâricîlik, Mürcie, Zeydîlik, Mu’tezile, Kerrâmîlik, İsmâilîlik, Eşarîlik, Mâturidîlik, İmâmiyye, Dürzîlik, Karmatîlik gibi mezhepler; mehdîlik, bâtınîlik, imâmet, râfızîlik, Ehl-i beyt gibi kavramlar, Ebu’l-Kâsım el-Ka‘bî, Cafer es-Sâdık gibi kişiler vb. farklı konularda yüksek lisans ve doktora çalışmaları yaptırarak İslam Mezhepleri Tarihi alanına önemli katkılar sağlamıştır. Onat ayrıca küreselleşme, sekülerleşme, kimlik, siyaset, din eğitimi, aile, özgürlükler, şiddet, mezhep çatışmaları vb. güncel pek çok konuda yazılar kaleme almıştır. \u0000Onat’ın çalışmalarında, insanın olduğu her yerde dinin olduğu, dinî (metinleri) anlayan, yaşayan ve kurumsallaştıranın insan olduğu, mezhep, tarikat ya da cemaat türü dinî oluşumların temelinde yorumun bulunduğu, dolayısıyla din anlayışlarının ve kurumsal yapıların her birinin beşerî oldukları, bu itibarla İslam’la özdeşleştirilmemesi ve dinin tek doğru anlama biçiminin kendileri olduğunu iddia etmemeleri gerektiği; zira söz konusu yorumların ya da kurumsallaşmaların zamanda ve mekanda siyasî, ekonomik vb. farklı alanlarda cereyan eden hadiselerle fikirlerin irtibatına bağlı olduğu; ortaya çıkan hiçbir oluşumun çıktığı haliyle kalmadığı, değişerek ve dönüşerek evrildiği ve dolayısıyla bir sürecin söz konusu olduğu; bir dinî anlayış ya da grubun sıralanan söz konusu unsurlara göre oluşan kendi eserleri ve kavramlarını dikkate alarak anlamaya çalışmanın gerekli olduğu; işaret edilen unsurların etkisiyle ortaya çıkan farklı dinî anlayışların kaçınılmaz bir olgu olduğu vb. hususlar üzerinde metodik bir yaklaşım sergilediği anlaşılmaktadır. Dolayısıyla Onat’ın dinin kurucu ilkeleri etrafında bütün bu farklılıkları zenginlik görerek birlikte yaşayabilmeyi önceleyen bir hassasiyet ortaya koyduğu göze çarpmaktadır. \u0000Onat, dünya ve ülkemizde yaşanan gelişmelere bağlı olarak Alevî gelenek hakkında yapılan tartışmalara ilgisiz kalmamış, bu konuda da hem kendisi akademik çalışmalar yapmış hem de öğrencilerini çalıştırmıştır. Onat, Ahmet Yesevî, Hacı Bektaş Velî gibi önemli olan şahsiyetler, Bektaşîlik ve Kızılbaşlık gibi farklı yapılanmalar, Velâyetnâme ve Buyruklar gibi eserler, Çorum örneğinde olduğu gibi alandaki pratik yansımalar, Kerbelâ gibi olgu, kavram ve semboller, Alevî gelenek bağlamında kimlik tartışmaları ve kimlik-teoloji ilişkileri, Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersleri ve Diyanet İşleri Başkanlığı bağlamında Alevî gelenekle ilgili yürü","PeriodicalId":274288,"journal":{"name":"ALEVİLİK–BEKTAŞİLİK ARAŞTIRMALARI DERGİSİ","volume":"19 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2021-07-06","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"133625606","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Bektaşî Yazı Resimlerinde Ayna Metaforu","authors":"Mürüvet Harman","doi":"10.24082/2021.ABKED.308","DOIUrl":"https://doi.org/10.24082/2021.ABKED.308","url":null,"abstract":"İslâm resim ve hat sanatı içerisinde yer alan ve aslında bu iki sanat dalının bir arada kullanılmasıyla oluşturulmuş yazı resimler sanat tarihi disiplininde henüz detaylı bir biçimde yeni araştırılmaya başlanmıştır. Özellikle tarikat veya halk sanatları içerinde değerlendirilen yazı resimler hem yazıya hem de kullanılan diğer imgelere yüklenen anlamlar bakımından önem arz etmektedirler. Üretilmeye başlandıkları tarihler net olmamakla birlikte bunların İslâm dininin yayıldığı topraklarda 15. yüzyıl itibariyle örnekleri karşımıza çıkmaktadır. Altın çağını ise 17-19. yüzyıllar arasında yaşamıştır. Yazı resimler özellikle geç dönem Osmanlı tarikat çevrelerinde yoğun bir biçimde üretilmişlerdir. Belli bir tarikat ya da atölyeye ait olmayan eserlerin genellikle Mevlevî ve Bektaşî tekke ve dergâhlarında zanaatkâr dervişler tarafından yapıldıkları bilinmektedir. \u0000Bu dönemden günümüze ulaşan ve bugün çeşitli müze ve koleksiyonlarda yer alan yazı resimlerin hangi tarikata ait oldukları genellikle kompozisyonlarda yer alan ve tarikatların alâmet-i fârikaları olan çeşitli öğelerden anlaşılmaktadır. Çünkü her bir tarikat kendi inanç esaslarına göre yazı resimleri kurgulamıştır. Bu özellikleri ile Bektaşî tarikatına ait olanlarda tarikatın olmazsa olmaz derviş giyim kuşam eşyaları olan taçlar, mengûşler, teslim taşları yer almaktadır. Aynı zamanda tarikatın inanç sisteminde yer alan dini şahsiyetlerin isimleri, çeşitli hadisler ve harfler de bu öğelere eşlik etmektedir. Yine yazı resimler tarikatının geliştirdiği “sır”, “insan-ı kâmil”, “sevgi” gibi kavramları da kendi bünyesinde barındırmaktadır. Söz konusu yapıları nedeniyle Bektaşî yazı resimleri; yoğun anlamlar barındıran değerli birer sanat eseridirler. \u0000Bu çalışma kapsamında Bektaşi tarikatına ait yazı resimler; teknik özelliklerinin yanı sıra “ayna” kavramı doğrultusunda incelenmişlerdir. Bu terimin tasavvuf ve özelde Bektaşîlik için nasıl manâlar ihtiva ettiği göz önüne alınarak yazı resimlerin birer ayna görevi görüp görmediği ve bunu hangi özellikleri doğrultusunda gerçekleştirdikleri irdelenmiştir.","PeriodicalId":274288,"journal":{"name":"ALEVİLİK–BEKTAŞİLİK ARAŞTIRMALARI DERGİSİ","volume":"4 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2021-07-06","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"133898013","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Kentsel Hayattaki Alevilerin Kimlik Repertuvarına Sosyal Psikolojik Bir Bakış: Etnik Kimlik, Ana Dili ve İç-Grup Temsillerinin Benlik Sınıflandırmasındaki Rolü","authors":"M. E. Kuşdil, Sercan Karlidağ","doi":"10.24082/2021.ABKED.288","DOIUrl":"https://doi.org/10.24082/2021.ABKED.288","url":null,"abstract":"“Aleviliğe” ilişkin akademik çalışmalardaki artan ivmeye rağmen, Aleviliğin taşıyıcısı ve Aleviliği şekillendiren sosyal özneler olarak “Aleviler” ile ilgili sosyal bilimsel çalışmalar sınırlı gözükmektedir. Bu sınırlılığa karşı bir çözüm arayışı olarak “sosyal psikolojik bakış açısıyla” Alevilerin kendilerini tanımlama ve kimlik inşa süreçlerinin incelenmesi amaçlanmıştır. Bu incelemede, Aleviler/Aleviliğin inanç-teozofisi ve sosyo-tarihsel özgünlüğü olarak addedilen “insanlık” nosyonu bir kolektif kimlik inşası örneği olarak özel bir konumda yer almıştır. Literatürde kentleşme ve modernleşmenin Aleviliği dışarılıklı deneyimlenen bir olgu olmaya götürdüğü değerlendirilmektedir. Buna göre, kentsel hayattaki Alevi öznenin, insanlık nosyonuyla kurduğu bağ ve kimlik repertuvarının “etnik kimlik”, “ana dili” ve “iç-gruba yönelik sosyal temsiller” açısından incelenmesi, bu araştırmanın kapsamını oluşturmaktadır. Çalışma dahilindeki anket uygulaması, 64’ü kadın, 142 Alevi katılımcıyla (Ort.yaş = 37.4) İstanbul ve İzmir kentlerinde gerçekleştirilmiştir. Elde edilen veriler içerik analizi, betimsel analizler, kappa, ki-kare ve tek-yönlü varyans analizleri ile incelenmiştir. Bulgulara göre, katılımcıların beyan ettikleri kimlik ifadelerinin/unsurlarının (f = 1136) %9.6’sını, insanlık kolektif kimlik kategorisi kullanımına dayalı üst-soyutluk düzeyinde kimlik unsuru oluşturmaktadır. Katılımcılar arasında insanlık kolektif kimliği, grup kimliği ve kişisel/ilişkisel kimlik kullanım sıklıklarının etnik kimliğe ve ana diline bağlı olduğu tespit edilmiştir. Katılımcıların iç-gruplarına yönelik sosyal temsillerinde beş kategori açığa çıkmıştır: (1) İnsanlık Kimliği ve Etik Duruşları ile Aleviler, (2) Sosyo-Kültürel Sermaye ve Nitelikleri ile Aleviler, (3) Toplumsal Statüleri ve Politik Angajmanları ile Aleviler, (4) Treytleri ile Aleviler, (5) İnanca Dayalı Kültürel Grup Olarak Aleviler. Sonuçlar, etnik kimlik ve ana dilinin Alevi kimliğini çalışırken dikkate alınması gereken faktörler olduğunu ve iç-grup temsillerinin kimlik sürecinin içeriğini anlamada önemli katkılar sunabileceğini göstermektedir. Makalenin son bölümünde, söz konusu bulgular sosyal kimlik ve sosyal temsiller ekollerine dayanarak sosyal psikolojik açıdan ve ilişkili sosyal bilim disiplinlerine atıfla tartışılmış, yanı sıra araştırmanın sınır(lılık)ları üzerinde durulmuştur.","PeriodicalId":274288,"journal":{"name":"ALEVİLİK–BEKTAŞİLİK ARAŞTIRMALARI DERGİSİ","volume":"1 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2021-07-06","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"129663606","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Hatâyî’nin Nasihatnâmesi","authors":"Hasan Bektaş","doi":"10.24082/2020.abked.289","DOIUrl":"https://doi.org/10.24082/2020.abked.289","url":null,"abstract":"Klasik edebiyatta bir konu üzerinde öğüt vermek amacıyla yazılmış ahlaki-didaktik eserlere nasihatnâme yahut pendnâme denir. Bu türden eserlerden biri de Hatâyî’nin yazmış olduğu Nasihatnâme’dir. Hatâyî Divanı ile beraber Şeyh Safî Buyruklarında, Anadolu’da derlenen şiir mecmualarında, tarikat usullerini anlatan erkânnamelerde de sıkça kaydedilen bu eser; Ca’ferîlik, vahdet-i vücut ve Safevîlik (Kızılbaşlık) hakkında dervişlere verilen nasihatlerden ibaret olup tevhit, nübüvvet, imâmet, nasihat ve dua bahislerinden oluşur. \u0000Döneminde önemli eserler vermiş ve çığır açmış olan Hatâyî, Alevî- Bektaşî edebiyatına damgasını vurmuş bu edebi çevrenin yedi büyük şairinden biri olarak kabul edilmiştir. Hatâyî, kısa süren yaşamı boyunca, vaktinin çoğunu devlet işlerine sarf etmesine bakmayarak zengin ve çok yönlü bir miras yaratmıştır. O hem aruz vezni hem de hece vezniyle, hem epik hem de lirik türlerde eser vermiş, akılda kalan, örnek olabilen eserleri ile edebiyatımızı zenginleştirmiştir. Onun edebiyat ve dil tarihinde oynadığı rol, Azerbaycan devletçiliğinin tarihinde oynadığı rol kadar önemlidir. Devlet kuran bir hükümdar olarak Türk diline verdiği resmi önemle beraber bir şair, sanatkâr olarak da unutulmaz eserler yaratmıştır. Bu eserlerden biri olan Nasihatnâme, Hatâyî’nin; dervişlere verdiği nasihatleri işleyen bir mesnevidir. \u0000Adından da anlaşılacağı üzere didaktik bir mesnevi olan Nasihatnâme, şiiri zaten dini inanışını ve ideolojisini yaymak adına kullanan Hatâyî’nin, Ehlibeyt sevgisini, Safevî tarikatının erkânı ve usulünü anlattığı ve öğütler verdiği bir manzumedir. Bu yazıda Nasihatnâme; tanıtılıp Türk Edebiyatı araştırmalarına kazandırılmak amacıyla; vezin, dil, bölümler, muhteva ve dinî öğeler yönünden incelenmiştir. Sonuçta Nasihatnâme’nin; Anadolu ve Safevîlik alakası, Safevîliğin inançları, Safevîliğin yapısı ve terminolojisi hakkında önemli konularda birtakım veriler içerdiği görülmüştür. Şiiri didaktik amaçlarla kullanan Hatâyî’nin, gazellerinde yaptığı gibi mesnevide de şekil ve muhteva değişikliğine gittiği anlaşılmıştır.","PeriodicalId":274288,"journal":{"name":"ALEVİLİK–BEKTAŞİLİK ARAŞTIRMALARI DERGİSİ","volume":"18 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2020-12-27","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"115106477","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Toplumsaldan Siyasala: Sosyo-Dinsel Bir İnşa Olarak Heterodoksi Kavramının Siyasallaşması","authors":"Murat Coşkuner","doi":"10.24082/2020.abked.290","DOIUrl":"https://doi.org/10.24082/2020.abked.290","url":null,"abstract":"Yeni bir toplum inşa etmek ya da mevcut toplumun varoluşuna istikrar kazandırmak gibi siyasal görevler üstlenmiş yönetici elitler özellikle toplumsal grupların birbirine bağımlılığını vurgulamak suretiyle toplum içerisinde ortaya çıkabilecek siyasal mücadeleleri engellemeye çalışmışlardır. Bu ideolojik hedef doğrultusunda üretilen literatür de ya siyasal nitelikleri geri plana itilmiş sosyolojik terimlerle oluşturulmuş ya da teolojik perspektiflerin ağırlığı altında kalmıştır. Türk ulus-devleti için modern ve milli bir toplum yaratmayı amaçlayan yönetici elitlerin kullandıkları heterodoksi kavramının da böyle bir bağlam içerisinde inşa edildiğini göstermeyi deneyecek olan çalışma bunun 1980’li yılların sonlarından itibaren dönüşmeye başladığını savunacaktır. Bu yıllarda ortaya çıkıp gelişmeye başlayan, din ve siyaset kategorileri arasında esaslı bir ayrım yapmayan ve Alevi kökenli yazarlar tarafından üretilen popüler nitelikli matbuatın mevcut dönüşümde önemli bir etkisinin olduğu gösterilecektir. Akademik bir niteliğe sahip olmayan söz konusu yazının, yine de heterodoksi ve ortodoksi kavramlarının akademik alandaki kullanımlarında dönüşüm yarattığı, onların direniş, tahakküm, iktidar ve yönetilen halk kesimleri gibi siyasal literatürün önemli terimleriyle bir arada düşünülmesini sağladığı ileri sürülecektir. Akademik alan içerisinde heterodoksi ve ortodoksi kavramlarının yeniden anlamlandırılmasında Alevi toplulukların 1980’li yılların sonlarından itibaren üretmeye başladıkları matbuatın rolünü odağına alan çalışma bu vesileyle Türkiye’de bilim sosyolojisi çalışmalarına bir katkı sunacağı gibi, bu toplulukların küçümsenen ve görmezden gelinen popüler nitelikli matbuatının siyaset bilimi çalışmaları için nasıl sonuçlar ortaya çıkardığını gösterecektir. \u0000Çalışmanın kapsamı içerisinde ilk bölümde, ilgili kavramların sosyo-dinsel inşasında etkili olan yazarlar incelenecektir. İzleyen bölümde Alevi matbuatının ortaya çıkışı tartışılarak bu matbuatın heterodoksi ve ortodoksi kavramlarının yeni bir içeriğe kavuşmasında ne tür bir temel oluşturduğu öne çıkartılacaktır. Son bölümde ise politik bir içeriğe kavuşturulmaya başlayan bu kavramların bilim alanındaki örneklerine değinilecektir.","PeriodicalId":274288,"journal":{"name":"ALEVİLİK–BEKTAŞİLİK ARAŞTIRMALARI DERGİSİ","volume":"49 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2020-12-27","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"125138067","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
求助内容：
应助结果提醒方式：
京公网安备 11010802042870号
