Yenilenmiş Rüzgâr Erozyonu Eşitliği İklim Faktörünün Ulusal Ölçekte Belirlenmesi

Abstract

Turkiye’de toprak ve su kaynaklarinin surdurulebilirligi ve etkin kullanimi kapsaminda ruzgâr erozyonuna maruz alanlari belirlemek uzere ulusal olcekte ruzgâr erozyonunun tahmin edilebilmesi icin kapsamli, dinamik ve guncellenebilir veri kumelerinin olusturulmasi kacinilmazdir. Bu maksatla Collesme ve Erozyonla Mucadele Genel Mudurlugu (CEM) tarafindan Yenilenmis Ruzgâr Erozyonu Esitligi (RWEQ: Revised Wind Erosion Equation) kullanilarak ulkemizde ruzgâr erozyonu modelleme calismalari baslatilmistir. Genel olarak iklim, toprak, topografya, bitki ortusu ve yonetim degiskenlerinden olusan RWEQ modelinin, iklim parametresi (W F : Weather Factor) birim mesafeden kaybolan ilk tahmini toprak kaybi (kg m -1 ) yaklasiminin ayrintilari bu yayinda verilmistir. Turkiye’de farkli konumlarda dagilim gosteren 312 Otomatik Meteorolojik Gozlem Istasyonu (OMGI) tarafindan duzenli olarak kayit edilen uzun yillara ait yarim saatlik ortalama ruzgâr hizi verileri temel veri altligi olarak kullanilmistir. Yapilan analizlere gore ulkemizde yillik ortalama 27 gun ruzgâr erozyonuna neden olabilecek ruzgârli gun sayisi oldugu belirlenmistir. Ulusal olcekte uzun yillar veri kumelerinin degerlendirilmesiyle, W F etmeni 16 yonde ve aylik olarak ayrintili bir sekilde haritalandirilarak ortaya konulmustur. Bu calisma kapsaminda gerceklestirilen ulkesel hesaplamalar sonucunda Ortalama Yillik W F etmenine gore ulkemizin ic ve guney dogu kisimlarinin ruzgâr erozyonuna en duyarli alanlar oldugu, ortalama aylik degerlendirmelere gore ise Mart ayinin (54.398 kg m -1 ) ruzgâr erozyonu riski acisindan en riskli ay oldugu belirlenmistir. Netice olarak, RWEQ modeli birinci asama tahmini toprak kaybi miktarlari, belirli zaman olcekleri icin konumsal olarak ortaya konulmustur. Modele ait diger parametre cozumlerinin de devreye sokulmasi ile Turkiye’de ruzgâr erozyonu sonucu tasinan sediment miktari belirlenebilecegi gibi ruzgâr erozyonunun zamansal ve mekânsal degisimi de degerlendirilebilecektir.