THE IMPACT OF CLİMATE CHANGES ON THE TEMPERATURE REGİME İN THE ABSHERON PENİNSULA AND ITS AQUATORY

Abstract

İqlim dəyişmələri Yer kürəsinin bütün regionları kimi Abşeron akvatoriyasına da öz təsirini göstərməkdədir. Məqalədə Abşeron yarımadası və ətrafında olan adalarda iqlim dəyişmələrinin temperaturun ekstremal kəmiyyətlərinə təsirləri tədqiq edilmişdir. Təhlillərdə riyazi-statistik analizdən istifadə etməklə, 1961-1990-cı illər ilə müqayisədə 1991-2021-ci illərdə bölgənin Maştağa, Sumqayıt, Pirallahı, Çilov və Neft Daşlarında temperaturun ekstremumları araşdırılmışdır. Tədiqiqat 1961-1990-cı illərlə müqayisədə 1991-2021-ci illərdə orta illik temperatur göstəricilərinin havanın Ümum Dünya Meteoroloji Təşkilatının norma (baza) qəbul etdiyi 1961-1990-cıillərin uyğun məlumatları ilə müqayisə edilərək orta temperaturu 0.70C, maksimum temperaturun 20C, minimum temperaturun isə 1.70C artdığı müəyyən olunmuşdur. Həmçinin Xəzər ətrafı bölgələrdə temperaturun orta illik, fəsillik göstəricilərində nəzərə çarpacaq dərəcədə dəyişiklər müəyyən edilmişdir. Bu dövr ərzində Xəzər ətrafı ərazilərdə yay,payızın əvvəli və yazın sonlarında temperaturun qalxması daha da nəzərə çarpır. Temperatur ekstremallarının artması, yarımadada iqlim rejimində istiləşmənin qaçılmaz olduğunu göstərir və bu təbii ki,bütün ekosistemin təhükəsizliyinə təsir göstərə bilər. Climate changes, like all regions of the Earth, have an impact on the Absheron water area. In the article, the effects of climate changes on the extremal quantities of temperature in the Absheron peninsula and surrounding islands were studied. Using mathematical-statistical analysis in the analysis, temperature ex­tre­mums in Mashtaga, Sumgayit, Pirallahi Chilov and “Oil Rocks” of the region were investigated in 1991-2021 compared to 1961-1990. The research compares the ave­rage annual temperature indicators in 1991-2021 with the corresponding data of 1961-1990, which the World Meteorological Organization accepted as the norm (base) of the air, and the average temperature is 0.70C, the maximum temperature is 20C, the minimum tem­perature is and it was determined that it increased by 1.70C. Also, noticeable changes in the annual and sea­sonal indicators of the average temperature were de­termined in the regions around the Caspian Sea. During this period, the rise in temperature is more noticeable in summer, early autumn and late spring in the areas aro­und the Caspian Sea. The increase in temperature ex­tremes indicates that warming in the climate regime of the peninsula is inevitable. This will threaten the se­cu­rity of the entire ecosystem.