Różnorodzajowe ustalenie alternatywne w niemieckim prawie karnym

Abstract

W niemieckim orzecznictwie i w doktrynie dominuje pogląd, że pod pewnymi warunkami możliwe jest skazanie oskarżonego, nawet jeśli sąd nie ustalił, jakiego typu przestępstwa się on dopuścił. Przykładem jest skazanie za „kradzież albo paserstwo”, jeśli u oskarżonego znaleziono skradzione rzeczy, ale nie wykazano, w jaki sposób je uzyskał. Tej nieuregulowanej przez ustawę praktyce zarzucano niekonstytucyjność ze względu na naruszenie gwarancji nullum crimen, nulla poena sine lege, zasady domniemania niewinności i zasady określoności. Do krytyków różnorodzajowego ustalenia alternatywnego (echte Wahlfeststellung) dołączył w 2014 r. jeden z senatów Trybunału Federalnego. Niniejszy artykuł systematyzuje rodzaje ustaleń alternatywnych w niemieckim procesie karnym, a następnie skupia się na ich najbardziej kontrowersyjnej odmianie. Przedstawiono historię kształtowania instytucji prawnej różnorodzajowego ustalenia alternatywnego oraz przesłanki jej stosowania. Omówiono też wszystkie wątpliwości natury konstytucyjnej. Autor zgodził się z Wielkim Senatem do Spraw Karnych Trybunału Federalnego i z Federalnym Sądem Konstytucyjnym, że obecna praktyka nie stanowi naruszenia Ustawy zasadniczej. Niemniej wyrażono postulat uregulowania ustaleń alternatywnych w ustawie.