Namazın Uyuma ve Unutma Dışında Sebeplerle Kazası Meselesi: Hendek Savaşı’ndaki Bir Uygulamanın Delâleti İle İlgili Değerlendirmeler

Abstract

Namazların kazası meselesi, bu ibadet hakkında en çok tartışılan hususlardan biridir. Konu hakkında varit olmuş hadisler namazların kazası hakkında uyku ve unutma gibi iki mazerete işarette bulunur. Bununla birlikte bazı ilim adamlarına göre meşru addedilebilecek diğer bazı sebepler de namazların kazasına imkân tanıyabilir. Hatta insanın “hata yapabilir” fıtratını gerekçe gösterip mazeretsiz yani sırf tembellik eseri terk olunmuş namazların bile kaza edilebileceğini savunanlar vardır. Namazların kazasına imkân veren çerçeveyi genişletme eğiliminde olan bu ilim adamlarının en önemli dayanağı, Allah Rasûlü’nün Hendek Savaşı sürerken bazı namazları kendi vakitleri dışında kılmış olması yani kazaya bırakmasıdır. Ancak bu yaklaşımın önünde “korku namazı” gibi ciddi bir engel vardır. Kur'ân’ın yaklaşımından anlaşıldığı kadarıyla korku namazı, doğrudan savaş ortamları ile ilişkilidir. Dolayısıyla bu namaz şeklini, namazlar hakkındaki “vakit” unsuruna işarette bulunan önemli bir veri olarak yorumlamak mümkündür. Zira korku namazı cumhurun tercihine göre Hendek Savaşı’ndan sonra vaz edilmiştir. Buna bakarak denilebilir ki din, Hendek Savaşı esnasında bazı namazların kazaya bırakılması uygulamasının bir daha tatbik edilmesini istememektedir. Aksine âyetler ve hadislerdeki tariflerinden hareketle oldukça meşakkatli bir eda tarzına sahip bulunduğu söylenebilecek bu namazı kazaya bırakma seçeneğinin yerine teşri kıldığı anlaşılmaktadır. Hendek Savaşı’ndan sonra da çeşitli savaş veya çatışma ortamlarında bulunmasına rağmen Allah Rasûlü’nün herhangi bir namazı kazaya bırakmayıp korku namazı kılmış ve kıldırmış olması bunun en net göstergelerinden biridir.