Türkiye’deki Etkileşimli Kitap Okuma Müdahaleleri: Sistematik Bir Gözden Geçirme

Abstract

Etkileşimli kitap okuma, paylaşımlı kitap okumanın bir formu olup okul öncesi dönemdeki çocukların dil ve erken okuryazarlık becerilerinin gelişiminde sıklıkla başvurulan kanıt temelli bir uygulamadır. Bu araştırmada, Türkiye’de yürütülmüş olan 2007-2023 yılları arasındaki tüm etkileşimli kitap okuma müdahale programlarının sistematik bir şekilde gözden geçirilmesi amaçlanmıştır. Bu nedenle, Türkiye’de yapılmış olan akademik çalışmalar incelenmiş ve bunlardan 48 tanesi araştırmaya dâhil edilmiştir. Araştırmaya dâhil edilen çalışmalar birçok açıdan gözden geçirilmiştir. Bunlar, çalışmanın yılı, türü, bağımlı değişkeni, katılımcıları, deseni, veri toplama araçları, yürütülme tipi, uzunluğu ve sonuçlarıdır. Elde edilen bulgular sonucunda, ilk olarak yapılmış olan makale sayısının tez sayısından fazla olduğu, çalışma sayısının 2000-2010 yılları arasında seyrek olduğu, 2010-2016 yılları arasında sınırlı düzeyde arttığı ancak 2017 yılından itibaren hızla artış gösterdiği belirlenmiştir. İkinci olarak araştırmaların çoğunluğunda ön test - son test kontrol gruplu deneysel desenin kullanıldığı ve bağımlı değişken olarak en çok dil ve erken okuryazarlık becerilerinin hedeflendiği ancak son yıllarda bağımlı değişken çeşitliliğinin arttığı tespit edilmiştir. Üçüncü olarak katılımcı grupların çoğunlukla tipik gelişim gösteren okul öncesi dönemdeki çocuklar olduğu, çeşitliliğinin sınırlı olduğu ve bazı gruplarla hiç çalışılmadığı tespit edilmiştir. Ayrıca, veri toplama araçlarının ilk çalışmalarda yalnızca dil becerilerine yönelik araçlar olduğu ve zamanla veri toplama araçlarının çeşitlendiği belirlenmiştir. Son olarak yapılmış olan çalışmaların çoğunlukla altı ile 12 hafta arasında sürdüğü, en çok 20 çalışma ile sınıf temelli büyük grup müdahalesi olarak yürütüldüğü ve neredeyse yapılan çalışmaların tamamında bağımlı değişkenler üzerinde müdahale programlarının etkili olduğu tespit edilmiştir. Araştırmadan elde edilen bulgular tartışılmış, sınırlılıklara değinilmiş ve gelecekte yapılacak olan çalışmalara yönelik öneriler sunulmuştur.