Tevhîd Sisteminde Güzellik Olgusu ve Güzelliğin Nitelikleri

Abstract

Kelam ilminin ana konularından birisi, Yüce Allah’ın varlığı ve birliği meselesidir. O, zatı ile aşkın sıfatları ile içkin bir varlıktır. Allah, zatını bildirmek için varlığı, sıfatlarını bildirmek için de sanatını yaratmıştır. İnsan, yaratılış üzerinden hareketle O’nun varlık bilgisine ulaşabilir. Kelam ilminin en önemli bahisleri arasında “ulûhiyet” bölümü yer alır. Ulûhiyetle âlem arasında ilişki kurulur. Bu ilişki, Allah’ın varlığının delilleri üzerinden yürütülür. Klasik delillerin arasında ise varlıkta amaçlılık ve düzenlilik delili yer alır. Amaçlılık ve düzenlilik delilinin içeriğini estetik ilminin en önemli konusu olan güzellik meselesi oluşturur. Allah’ın varlığını bilmede estetik delil önemli bir yer tutar. Bizler Allah’ın varlığını bilmede hem varlıktaki maddi güzellikten ve hem de insanın davranışları arasında yer alan ahlaki güzellikten hareket ederiz. Dolayısı ile bu konunun ana mihverinde “güzellik” olgusu vardır. “Güzellik” evrensel bir gerçekliktir. Güzelliğin en yüksek ifadesi, sanatta kendisini gösterir. İslam sanatının en büyük amacı da, din ile sanat arasındaki tevhid bağını kurmaktır. Bu da varlıktaki güzellik olgusu üzerinden gerçekleştirilir. Bu bağlamda evrende gördüğümüz bütün güzellikler, İlahi sanatın bir yansımasıdır. Sanatın ayrılmaz bir parçasını oluşturan “güzelliğin” tanımı da çok önemlidir. Materyalist düşüncede “güzellik” insan bedeni üzerinden sınırlandırılmıştır. Varlığa bütüncül açıdan bakamayan maddeci görüşler, güzellik olgusunu dar alanla sınırlandırdıkları için eksik tanımlamışlardır. Hâlbuki varlıktaki güzellik olgusu madde ile sınırlandırılamayacak kadar geniş bir konudur. Bu bağlamda güzelliğin hem maddi ve hem de manevi boyutları vardır. Bu iki yön göz ardı edilemez. Çünkü İslam inancında esas olan salt güzel olanın bilinmesi değil, güzel üzerinden mutlak hakikatin aranmasıdır.