Lektura biblijna według Collatio Patrum XIV Jana Kasjana: od erudycji do doświadczania

Abstract

Artykuł prezentuje sposób, w jaki Jan Kasjan, przede wszystkim w Collatio Patrum XIV, radzi sobie z aintelektualizmem (czasem wręcz antyintelektualizmem) niektórych elementów tradycji monastycznej i erudycyjnym charakterem innych. We wprowadzeniu, zarysowane zostały ogólne uwarunkowania piśmienności (literackości) we wczesnym monastycyzmie (z uwzględnieniem świadectw o św. Antonim z Prologu do De doctrina christiana św. Augustyna oraz o abba Teodorze z De institutis coenobiorum Kasjana). W głównej części artykułu przeanalizowana została Collatio XIV, czyli rozmowa z abba Nesterosem o wiedzy duchowej. Obok klasycznych podziałów wiedzy oraz sensów biblijnych, omówione zostały: 1) medium przekazu samych dzieł Kasjana (pisanych, lecz zawierających pewną krytykę pisma, zwłaszcza samej tylko erudycji); 2) uniwersalności kultury pisma; 3) znaczenia pojęcia medytacji, w tym nocnej (niekoniecznie obejmującej jedynie nocną służbę liturgiczną, ale i czas przeznaczony na odpoczynek); 4) dynamiki rozwoju duchowego słuchacza/czytelnika Pisma św., w tym tytułowej trudności, charakterystycznej dla czytelnika młodego i wykształconego – przechodzenia od erudycji do doświadczenia. Głównym wnioskiem artykułu jest, że Kasjan reprezentuje wyważoną linię w kwestii chrześcijańskiego intelektualizmu (gnozy). Choć nie porzuca żadnej z intelektualnych zdobyczy swojego pierwotnego środowiska, którego problemy odzwierciedla Collatio XIV, to formułuje uniwersalną propozycję również dla chrześcijan niewykształconych, którzy mogą być uczestnikami nie tylko chrześcijańskiej praxis, ale również theoria.